Ancient Alchemy: The Soul First Entering The Human Body

As two fire signs, one of them fixed and one of them mutable, Leo and Sagittarius share a warm love for each other.

When they start dating, their sexual relationship might come as a surprise for both of them, for they will feel liberated to be exactly who they are with each other.

The best thing they could do is use the trine between their Suns and build-up each other’s self-esteem, especially if they have been in demanding or disrespectful relationships prior to theirs. The best thing about their sex life is the passion they share.

Leo is there to bring inner fire for the act of sex, and Sagittarius to fire up the expansion, the places, positions and horizons.

They will both enjoy each other in a fiery way and respect each other’s bodies, minds and entire personalities.

If they stumble upon one another and love is born, their sex life could represent a perfect connection for both of them. Since they spark each other’s sense of security and confidence, they will rarely show jealousy or misunderstand each other’s actions.

Leo does like to be the center of attention and feel attractive and desirable, but this is something a Sagittarius partner can provide in abundance.

There is usually no reason for them to lose trust over time, except when their emotions start to fade. Sagittarius is a mutable sign, and as such, they can fall in and out of love quickly and frequently.

 

In case Leo starts feeling left out and unloved, the suspicion will rise, and what better way to respond to suspicion than by becoming suspicious yourself, Sagittarius might think. Although they both might be unaware of the root of their issues when trust is lost, it is usually a simple lack of love. Leo and Sagittarius are both very focused on their mental activity.

Leo because they are ruled by the Sun and this gives them a certain rational awareness and Sagittarius because they always aim higher from the Earth, philosophical and wide opinionated. This is something that will help them communicate about almost anything, even though their interests might differ and their backgrounds as well. Leo has the ability to help Sagittarius when they get lost, and this could happen often if their plans are grand.

Sagittarius will give Leo vision and the ability to understand the future of their current creative efforts. Together, they make an important part of the process of creation.

 

As two highly aware individuals with a strong sense of Selves and their personalities, they could build up an incredible understanding.

They can both be loud, communicate a lot, and this could make their relationship truly remarkable, deepening their intimacy through openness they share to get into each other’s worlds. Since they both have a strong personality, they will not feel threatened by each other’s character and each other’s strength of opinions and convictions. The only thing they might lack is the sensibility to outer influences and their fiery relationship could make them a bit too rough on each other, and on themselves.

Still, the power of creativity and their active approach to life should keep them interested in one another and very well connected for a long time. As two Fire signs, Leo and Sagittarius tend to be very passionate and open in showing how they feel. They will want to show their love, share their love and act on their impulses as much as they can. This can sometimes be too much, for no passive, fragile emotions or energy will be respected. Some balance would come in handy, especially if they often fight.

 

Conflicts between them could be quite aggressive, not because they are that aggressive themselves, but because two fires build an even larger fire.

It is almost like they might explode if they both go too far.

When they fall in love, this seems like the warmest, cuddly love on planet Earth.

In most cases, this will be enough to overcome any difficulties in their way, but sometimes these partners both tend to forget their actual sensitivity.

They have to understand when the time has come to slow down, stay at home, talk about nothing at all and just be quiet.

If they don’t, they will probably turn to someone who can give them this kind of peace from time to time. They will most certainly value each other’s strength of character and incredible personalities, the ability to warm each other up in every possible way and the passion they carry within, each for their own purposes.

Still, it is not easy to explain to a Leo why it is so good to run away from the world, travel in Greenland alone, and eat bugs somewhere in Asia, except if one wants to show their courage. On the other hand, Sagittarius doesn’t really understand why they would go to fancy places and confront all the people that it is easier to run from.

This is not a consequence of a lack of courage, but the lack of meaning they feel when they need to spend their time on tiresome people.

So although they value the same thing – courage, they see it through different eyes.

We would think that Leo likes to travel just as much as Sagittarius.

They have the energy and the need to search for knowledge and widen their horizons, but they don’t exactly like to move that much.

This is due to their fixed nature, and although they would like to visit any possible part of the world, they wouldn’t do it at the same pace as Sagittarius, nor would they choose the same destinations.

Sagittarius, on the other hand, doesn’t really understand why Leo wants to perform in front of so many people when there are starving children in Africa.

These are simplified examples, but they serve us pretty well to understand how well they might work together, travel together, perform together, but only if they are open enough to ad purpose and strength to their approaches.

Leo and Sagittarius are a very good fiery combination of signs, and when two people with these Sun signs come together, they inevitably fall in love.

This love is warm, passionate and inspiring, and they will have a chance to create, perform and have fun together for as long as they feel this way.

However, Sagittarius partner might lose interest in Leo because they tend to get pushed away by their static, fixed nature.

The only way they might get to keep their passion and emotions going, is if they manage to listen to their softer emotions and remain tender and sensitive for one another.

https://www.astrology-zodiac-signs.com/compatibility/leo-sagittarius/ 

In astrology, fixed signs are associated with stabilization, determination, depth and persistence. On the other hand, they are also inflexible, rigid, stubborn, opinionated and single-minded. These traits are often paired with the need to be considered "right". The four fixed signs of the Zodiac are^[1]:

• Taurus (): Spring in the northern hemisphere and autumn in the southern hemisphere.
• Leo (): Summer in the northern hemisphere and winter in the southern hemisphere.
• Scorpio (): Autumn in the northern hemisphere and spring in the southern hemisphere.
• Aquarius (): Winter in the northern hemisphere and summer in the southern hemisphere.

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Fixed_sign

I asked my wife some time ago when I first came across Teresa Tangs legendary interpretation of Teresa Teng was equally famous and renowned in Japan as she was in Taiwan, Hongkong and in China, at least with the older generations (fortunately my wife is not reading this). Young people may not know her though.

Teresa Teng spoke good Japanese and all songs she published on the Japanese market were in Japanese. Often exclusively for the Japan market with tunes and texts she didn't use in her interpretations for the Chinese speaking market.

Side note: Teresa Teng was a Pan Asian super star. People would listen to her music in Bangkok, Manila, Jakarta, Hongkong, Tokyo, Taipei and Shanghai. I was told there was a saying in mainland China in her days: "Deng Xiao Ping rules China at day, but Xiao Teng rules the hearts of the Chinese at night." If she hadn't had died so young ... God knows where you would have gone. She is completely unknown in the Western world, though. In here days jumping the cultural barrier was impossible. We have to thank Psy for having broken ground here.

Anyone old enough to remember Teresa Teng will remember her J hits with great fondness.  She comes across a bit like Karen Carpenter- a super talent who left us when she was much too young.  This adds a bit of sadness to every note her recordings play for us.

I can remember the New Year's Eve concerts in Japan on the year she passed away (1995?).  The early 1990s was something of a dividing line in history (the burst of the J bubble economy, the reunification of Germany and break up of the USSR), and many of Teng's J hits were from the mid-1980s, so a replay of several of her hits were especially nostalgic.  And of course, nostalgia is the main reason for having musical programs on New Year's Eve.  To be honest, I so enjoyed her J versions that it made me want to learn the Chinese lyrics (when they were available).  If you do the same thing, you will be a major hit at your next karaoke bash.

https://www.quora.com/What-do-Japanese-think-of-the-iconic-singer-Teresa-Teng

 
When The Empress reversed appears in a Tarot reading, it again tells you to embrace your feminine qualities. This applies to men too. We are all a mixture of masculine and feminine qualities. The Empress reversed indicates that you have been suppressing or neglecting your feminine side and need to embrace it in order to bring your masculine and feminine energies into balance. You may be focusing too much on the material and mental aspects of life, rather than the emotional and spiritual when this Major Arcana card appears.

The disharmony indicated by The Empress reversed can take many forms. You may be putting others needs before your own to your detriment. Or you may feel so emotionally overwhelmed that you are neglecting those that are important to you. You may also feel unattractive and undesirable and your confidence has taken a knock. You will need to shift the focus and ground yourself to correct this imbalance. It can be a signifier of empty-nest syndrome for the parents of grown up children.

It can also be an indicator of mother issues affecting you depending on its placement in a Tarot spread. In a love Tarot reading, if you are single, The Empress reversed can indicate that you will have many potential partners pursuing you but you may not necessarily be putting out to the world the person you really are. Don’t try to be someone you’re not, just to gain other people’s approval especially when it comes to romantic relationships. 

If you are in a relationship it can indicate that you are not expressing your true emotions and suppressing them to try and keep your relationship in balance. Maybe you fear rejection or a negative reaction if you are honest with your partner about how you feel. You need to take time to figure out why you are suppressing your emotions.

Be mindful of becoming overbearing to those around you as you may have this tendency at the moment. It is simply a symptom of the insecurities you are feeling inside, so shift the focus back to yourself and it will stop. Trust your intuition and let it guide you back to the beautiful, confident and inspiring person you were born to be!

https://www.thetarotguide.com/the-empress

 
Water is known as the universal solvent because it dissolves more substances than any other liquid. It can do this because water molecules carry an electric charge strong enough to disrupt the molecular bonds of the substances it dissolves. One such substance is sodium chloride (NaCl), or table salt.  When you put salt in water, the sodium and chlorine ions separate and attach themselves to individual water molecules. The resulting solution becomes an electrolyte, which means it's capable of conducting electricity.

Rather than being symmetrically arranged on either side of the oxygen atom, the two hydrogen atoms in a water molecule gravitate to the 10 o'clock and 2 o'clock positions, much like Mickey Mouse's ears. The asymmetry produces a polar molecule with a net positive charge on the hydrogen side and a negative one on the oxygen side.

This polarity not only makes water a good solvent, it's also responsible for such phenomena as microwave heating. When microwaves pass through water, the polar molecules align with the radiation field and begin to vibrate. It's the heat generated by these vibrations that warms your food. Sodium chloride is an ionic crystal.

Sodium ions carry a positive charge while chlorine ions carry a negative one, and the two naturally form a lattice structure. When you put salt in water, the positive ions gravitate toward the negative sides of the water molecules while the negative ions move towards the other sides. In this way, each water molecule disrupts the lattice structure, and the result is a solution of free ions suspended in water. Dissolution happens more quickly if you agitate the solution by stirring or shaking, because the addition of mechanical energy disperses free ions and allows more unmated water molecules to access the salt.

At a certain point, the solution becomes saturated, which means that all the water molecules are attached to ions. No more salt will dissolve in a saturated solution. An electrolyte is a solution in which positive ions, called anions, and negative ions, or cations, are able to move freely. Because of this freedom of movement, an electrolyte can conduct electricity. A sodium chloride solution is a strong electrolyte because all the ions from the salt dissolve -- assuming the solution isn't saturated -- and no neutral NaCl molecules are left to weaken the conductance. The ability of salt water to conduct electricity depends on the concentration of sodium and chlorine ions as well as on the absence of impurities. For example, while seawater can conduct electricity, seawater won't conduct electricity as well as pure saline water that has the same salt concentration because seawater contains a host of other minerals and other impurities that act as electric insulators.

https://sciencing.com/happens-salt-added-water-5208174.html

 
The basic principle that determines whether a substance will dissolve in another is "like dissolves like."  This means that if the molecules of the two substances share a common chemical property, one may dissolve in the other. Otherwise, it will not. This forms the basis for the answer to the question, "why does salt dissolve in water but not in oil?"

Salt or sodium chloride consists of sodium and chloride ions joined by an ionic bond to form a charged NaCl molecule. Water consists of two hydrogen atoms and one oxygen molecule connected by a covalent bond to form a charged H20 molecule. The biggest similarity between these two substances is that their molecules are charged, making them reactive. This is why salt dissolves in water.

As salt is mixed into water, the charged water molecules interact with the charged salt molecules.  The opposing charges within each molecules pulls them apart, thereby resulting in the salts solubility in water. As the molecules are broken apart, the positive ions of the hydrogen in water are attracted the negative chloride ions in salt, while the negative oxygen ions are attracted to the positive sodium ions. The sodium and chloride ions mix uniformly with the surrounding water molecules and thus salt dissolves in water, forming a homogenous (evenly distibuted) mixture.

Oil molecules do not contain any charge. Oil is comprised of long chains of hydrogen and carbon atoms linked to each other. It does not contain any net charge making it nonreactive. So, salt and oil are not "chemically alike." One is charged, the other is not. As a result, when salt is added to oil, no bonds are broken.

https://www.leaf.tv/articles/why-does-salt-dissolve-in-water-but-not-oil/

 
RED is the color of physical energy, passion, courage, power, will, and desire. The Root Chakra is stable and grounding. Red symbolizes energy, action, confidence, courage, and change. Red brings passion and strength to your relationships, your life and your work. Zhejiang - With help from Wu's enemy Chu, Yue was able to be victorious after several decades of conflict. The famous Yue King Goujian destroyed and annexed Wu in 473 BC. During the reign of Wujiang (??), six generations after Goujian, Yue was partitioned by Chu and Qi in 306 BC.

The Yayoi Period is one of the oldest historical periods of Japan spanning from c. 300 BCE to c. 250 CE, preceded by the Jomon Period and followed by the Kofun Period. The name Yayoi comes from the district in Tokyo where the first artifacts associated with the period were found in 1884 CE. Possible languages spoken in the state of Yue may have been of Tai-Kadai and Austronesian origins. Li Hui (2001) identifies 126 Tai-Kadai cognates in Maqiao Wu dialect spoken in the suburbs of Shanghai out of more than a thousand lexical items surveyed. According to the author, these cognates are likely traces of 'old Yue language'.

Men great and small, all tattoo their faces and decorate their bodies with designs. From olden times envoys who visited the Chinese Court called themselves "grandees". A son of the ruler Shao-k'ang of Hsia, when he was enfeoffed as lord of K'uai-chi, cut his hair and decorated his body with designs in order to avoid the attack of serpents and dragons.

The Wa, who are fond of diving into the water to get fish and shells, also decorated their bodies in order to keep away large fish and waterfowl. Later, however, the designs became merely ornamental. (tr. Tsunoda 1951:10)

What happened to the ancient city of TYRE?

Hellenistic period - Alexander the Great connected the island to the mainland by constructing a causeway during his siege of the city in 332 BC, demolishing the old city to reuse its cut stone. In 315 BC, Alexander's former general Antigonus began his own siege of Tyre, taking the city a year later. Carthage Destroyed - The Carthaginians, understandably, refused to do so and the Third Punic War (149-146 BCE) began. The Roman general Scipio Aemilianus besieged Carthage for three years until it fell. After sacking the city, the Romans burned it to the ground, leaving not one stone on top of another.

San Diego oceans turned an electric shade of blue this week thanks to the return of an unpredictable "red tide" of tiny glowing organisms. The bright blue light, created by phytoplankton through a process called bioluminescence, can only be spotted from the shoreline on rare occasions and is not yet entirely understood by scientists, according to the Scripps Institution of Oceanography. Thursday's bioluminescent glow sent photographers flocking to the shoreline from Solana Beach to Torrey Pines State Beach to capture a glimpse.

Scripps said, "While it's hard to know for sure, our scientists predict the event will occur through the weekend." A red tide is created by a massive number of dinoflagellates, a type of algae that moves through the sea, Scripps scientist Michael Latz said. The organisms have a color that makes the ocean appear red in the daylight, hence the term red tide. But, the organisms glow as a natural defense mechanism that becomes visible in breaking waves or when approached by other swimming organisms, especially at night.

"The algae makes a light when a fish or little shrimp tries to eat it, said Scripps researcher Dimitri Deheyn. "That light attracts a bigger fish that can eat whatever is trying to eat the algae." Dinoflagellates may increase at certain times because of nutrients or hydrographic conditions in the ocean. Though, scientists can't predict when a red tide will occur or how long it will last, Latz said. The last time there was a red tide in San Diego was in May 2018; that occurrence was the first time since Sept. 2013, Latz said.

The best time to capture the dramatic glow is at night. According to Deheyn, the idea time is two hours after sunset in a place with no lights, such as Torrey Pines, Carlsbad or Encinitas. "Here in California these blooms of dinoflagellates are usually not toxic," said Deheyn. "So feel free to go swimming in the bioluminescence, it's an awesome experience. Or you can take the algae and smear it around the sand to watch it glow."

Do not bring a flashlight or shine your camera light because the algae will not bloom. "If you are a parent and you can't get out at night go down to the ocean with a water bottle and scoop up some water near North County," said Deheyn. "Leave it in a completely dark room for a few hours and then swirl the bottle around. You'll be able to see the bioluminescence."

https://www.nbcsandiego.com/news/local/2019-red-tide-bioluminescence-lights-up-san-diego-beaches-blue-glow/133349/

Oscar II was the King of Sweden from 1872 until his death, and was also the final King of Norway from the House of Bernadotte. Oscar II was King during a time when both Sweden and Norway were undergoing a period of industrialization and rapid technological progress.

It may seem curious that viewing a sparse landscape of rock and gravel can be an antidote to the day's chaos. But a Zen garden, a minimalist composition of carefully placed stones, is calming — if you put your mind to it. Zen gardens are dry landscapes that date back centuries in Japan, says Bart Greenloe of Haiku Gardens Landscaping. “They evolved from the Shinto and Buddhist religions as an aid to meditation.”

The traditional dry landscape (karesansui), such as those at Buddhist temples, consists of few elements: rock, raked gravel or sand; no water; few, if any plants. These are contained in a geometric area with a raised veranda that allows viewing the garden from different angles, as you might study a painting. Zen is the Sanskrit word for meditation. And the purpose of the quiet beauty of a Zen garden is to give us serenity through a sensory experience and transport us to a meditative state.

On the simplest level, an understated landscape is soothing, like a desk cleared of work. Uncluttered spaces evoke serenity. But Zen gardens are deceivingly simple. Artfully placed elements are arranged asymmetrically to create a tranquil but stark environment that symbolizes nature, Greenloe explains. As with other art, the interpretation is personal. Symbolism is a basic principle of Japanese gardening. Rocks that obviously represent stability also can symbolize mountainous islands when arranged in a bed of raked gravel that represents currents and waves in an ocean.

With deeper reflection, some may see this as the world against a tide of change. Others may imagine the rocks and gravel as a tigress and her cubs crossing a river. Rocks also can be carefully placed to symbolize horizontal, vertical and diagonal forces, creating silent movement in the garden. Grouped in threes, they may represent the Buddhist triad of earth, sky and humanity. Inanimate and animate objects have spiritual connotation in the Japanese garden.

Westerners often soften stark Zen garden design by adding more plants and loosening geometric boundaries, Greenloe says. The garden design may be flowing to create a natural, private enclosure with a background of small hills, carefully placed large stones, trees, shrubs and ground cover to resemble a coastal shoreline. A foreground of gravel or sand would represent the sea. Dry waterfalls and streams also could be created in this fashion.

Symbolic or not, the reflective, calming aspects of centuries-old Japanese garden designs are helpful in today's pressurized lifestyle. Sit, relax and clear your thoughts, and a Zen garden becomes your state of mind. If a calm, visual space is appealing, create your own Zen garden. Do some homework. Study Zen designs in magazines and books, including those of the 15th-century contemplation karesansui gardens at Ryoanji Temple in Kyoto, Japan. Use these ideas to help create a garden to your liking and that suits your needs.

What makes a Zen garden beautiful? Aesthetic qualities include asymmetry, simplicity, tranquility, patina, naturalness and freedom from convention, says landscape architect Keiji Asakura (asakurarobinson.com). Keep in mind that the Zen value rests on things that are not there, barely there or implied. Rocks and cascading plants, for example, can imply water. Size is not that important. Small and large gardens are equally beautiful. But place your garden where you'll best enjoy it — from a bench, raised deck or viewed from indoors.

Create a quiet courtyard, carve a calm niche enjoyed from a bedroom window or expand your refuge beyond the deck.(Those with no outdoor space can enjoy the meditative motions of raking sand with a miniature rake and arranging and re-arranging stones in desktop kit gardens. See ToPort.com or Amazon.com.) Measure your outdoor area, then sketch your ideas. Visit a stone yard to select stone and gravel. Consider size, shape, patina and character as you make your rock selections. Gravel/sand that's too fine is easily disturbed by wind. If it's too large, it's difficult to rake.

Designer/artist Terry Vekris finds featherweight, dark lava stones a perfect contrast to lighter-colored and smaller-textured crushed gravel. If building a traditional rectangular dry garden, select stone edging to hold gravel/sand in place. Vekris says 4-inch-by-4-inch-by-2-feet-long limestone pieces make a beautiful border that antiques well with rain and humidity. Place border pieces. Excavate 4 or 5 inches of existing soil within your parameters. Add 2 inches of sand, then a perforated weed fabric. Top with 2 to 4 inches of crushed gravel.

Place larger stones in asymmetrical fashion. Rake the gravel in pleasing patterns, whether eddies, sweeping curves, straight lines or checkerboards. Use a wooden Zen rake with round, dowel-like tines such as those at ToPort.com. If desired, add plants to soften the landscape. A Japanese maple is an elegant accent in part shade. Mounding and spreading junipers provide evergreen interest. Nandina and bamboo also are popular choices. A Japanese lantern can be used for an aesthetic and functional touch. It can be used not only to light an area but to return one's thoughts to Earth after spiritual experiences in the garden. Keep your garden tidy. Manicure plants and remove fallen leaves. Remember: The creation and maintenance of your garden are parts of the meditation process.

https://www.chron.com/life/houston-belief/article/Zen-gardens-Tending-the-spirit-1700658.php
... 

 
The average temperature in summer is 17 °C (63 °F) and 6 °C (43 °F) in the winter. The average temperatures have been trending higher since 1988, which has been attributed to climate change. Air temperatures in January range on average between 0 to 4 °C (32 to 39 °F) and in July between 13 to 18 °C (55 to 64 °F). The warmest month in Myrtle Beach International, Myrtle Beach, South Carolina is July with an average high temperature of 87.4°F. The hottest day on record was June 30 1990 when the temperature hit 104.0°F. During January the overnight temperature drops to an average of 38.4°F with the lowest temperature of 5.0°F being ...

Although it is located in a temperate zone, France has different climates: oceanic on the western and northern coasts, transitional continental in Paris and the central region, continental in the eastern region, and Mediterranean in the southern coastal region. In addition, there are mountainous areas, with a colder climate depending on altitude. On the Atlantic coast, the climate is generally cool and wet, rainy and windy all year round, but especially in autumn and winter. In the north, the coast of the English Channel ("la Manche" in French) is generally colder than the western Atlantic coast.

In these areas (Upper and Lower Normandy, see Le Havre, Mont Saint-Michel), the weather is dull and wet, cold but not freezing in winter (except during cold air outbreaks from Eastern Europe) and cool in summer. The average temperature in Dunkirk ranges from 5 °C (41 °F) in January to 18.5 °C (65.5 °F) in August. Further to the west, in Brittany, the climate influenced to an even higher degree by the Atlantic Ocean: in Brest, the average temperature in January and February is 6.5 °C (43.5 °F), while in July and August it doesn't go above 17 °C (63 °F). The islands of Brittany (Bréhat, Belle Île, Ushant) have a very mild climate: the temperature almost never drops below freezing (0 °C or 32 °F), so that palm trees and tropical species can grow, while in summer it almost never reaches 30 °C (86 °F).

 
After her return to Earth, Guanyin was said to have stayed for a few years on the island of Mount Putuo where she practised meditation and helped the sailors and fishermen who got stranded. Guanyin is frequently worshipped as patron of sailors and fishermen due to this. She is said to frequently becalm the sea when boats are threatened with rocks. After some decades Guanyin returned to Fragrant Mountain to continue her meditation.

In the Karandavyuha Sutra, Avalokiteshwara is called "The One With A Thousand Arms and Thousand eyes" and is described as superior to all Gods and Buddhas of the Indian pantheon. The Sutra also states that "it is easier to count all the leaves of every tree of every forest and all the grains of sand in the universe than to count the blessings and power of Avalokiteshwara".

This version of Avalokiteshwara with a thousand arms depicting the power of all Gods also shows various Buddhas in the crown depicting the wisdom of all Buddhas. It is called Senju Kannon in Japan and 1000 statues of this nature can be found at the popular Sanjūsangen-dō temple of Kyoto. One Buddhist legend from the Complete Tale of Guanyin and the Southern Seas (Chinese: 南海觀音全撰; pinyin: Nánhǎi Guānyīn Quánzhuàn) presents Guanyin as vowing to never rest until she had freed all sentient beings from saṃsāra or cycle of rebirth.

[failed verification] Despite strenuous effort, she realised that there were still many unhappy beings yet to be saved. After struggling to comprehend the needs of so many, her head split into eleven pieces. The buddha Amitābha, upon seeing her plight, gave her eleven heads to help her hear the cries of those who are suffering. Upon hearing these cries and comprehending them, Avalokiteśvara attempted to reach out to all those who needed aid, but found that her two arms shattered into pieces. Once more, Amitābha came to her aid and appointed her a thousand arms to let her reach out to those in need.

Many Himalayan versions of the tale include eight arms with which Avalokitesvara skillfully upholds the dharma, each possessing its own particular implement, while more Chinese-specific versions give varying accounts of this number. In China, it is said that fishermen used to pray to her to ensure safe voyages. The titles Guanyin of the Southern Ocean (南海觀音) and "Guanyin (of/on) the Island" stem from this tradition. Another story from the Precious Scroll of Fragrant Mountain (香山寶卷) describes an incarnation of Guanyin as the daughter of a cruel king who wanted her to marry a wealthy but uncaring man. The story is usually ascribed to the research of the Buddhist monk Jiang Zhiqi during the 11th century.

The story is likely to have its origin in Taoism. When Jiang penned the work, he believed that the Guanyin we know today was actually a princess called Miaoshan (妙善), who had a religious following on Fragrant Mountain.[22] Despite this there are many variants of the story in Chinese mythology. According to the story, after the king asked his daughter Miaoshan to marry the wealthy man, she told him that she would obey his command, so long as the marriage eased three misfortunes. The king asked his daughter what were the three misfortunes that the marriage should ease.

Miaoshan explained that the first misfortune the marriage should ease was the suffering people endure as they age. The second misfortune it should ease was the suffering people endure when they fall ill. The third misfortune it should ease was the suffering caused by death. If the marriage could not ease any of the above, then she would rather retire to a life of religion forever. When her father asked who could ease all the above, Miaoshan pointed out that a doctor was able to do all of these. Her father grew angry as he wanted her to marry a person of power and wealth, not a healer. He forced her into hard labour and reduced her food and drink but this did not cause her to yield.

Every day she begged to be able to enter a temple and become a nun instead of marrying. Her father eventually allowed her to work in the temple, but asked the monks to give her the toughest chores in order to discourage her. The monks forced Miaoshan to work all day and all night while others slept in order to finish her work. However, she was such a good person that the animals living around the temple began to help her with her chores. Her father, seeing this, became so frustrated that he attempted to burn down the temple. Miaoshan put out the fire with her bare hands and suffered no burns. Now struck with fear, her father ordered her to be put to death.

In one version of this legend, when Guanyin was executed, a supernatural tiger took her to one of the more hell-like realms of the dead. However, instead of being punished like the other spirits of the dead, Guanyin played music, and flowers blossomed around her. This completely surprised the hell guardian. The story says that Guanyin, by merely being in that Naraka (hell), turned it into a paradise. Guanyin statue at Seema Malaka in Colombo, Sri Lanka.

A variant of the legend says that Miaoshan allowed herself to die at the hand of the executioner. According to this legend, as the executioner tried to carry out her father's orders, his axe shattered into a thousand pieces. He then tried a sword which likewise shattered. He tried to shoot Miaoshan down with arrows but they all veered off. Finally in desperation he used his hands. Miaoshan, realising the fate that the executioner would meet at her father's hand should she fail to let herself die, forgave the executioner for attempting to kill her. It is said that she voluntarily took on the massive karmic guilt the executioner generated for killing her, thus leaving him guiltless. It is because of this that she descended into the Hell-like realms.

While there, she witnessed first-hand the suffering and horrors that the beings there must endure, and was overwhelmed with grief. Filled with compassion, she released all the good karma she had accumulated through her many lifetimes, thus freeing many suffering souls back into Heaven and Earth. In the process, that Hell-like realm became a paradise. It is said that Yama, the ruler of hell, sent her back to Earth to prevent the utter destruction of his realm, and that upon her return she appeared on Fragrant Mountain.

Another tale says that Miaoshan never died, but was in fact transported by a supernatural tiger,[24] believed to be the Deity of the Place,[clarification needed] to Fragrant Mountain. The legend of Miaoshan usually ends with Miaozhuangyan, Miaoshan's father, falling ill with jaundice. No physician was able to cure him. Then a monk appeared saying that the jaundice could be cured by making a medicine out of the arm and eye of one without anger. The monk further suggested that such a person could be found on Fragrant Mountain. When asked, Miaoshan willingly offered up her eyes and arms. Miaozhuangyan was cured of his illness and went to the Fragrant Mountain to give thanks to the person. When he discovered that his own daughter had made the sacrifice, he begged for forgiveness.

The story concludes with Miaoshan being transformed into the Thousand Armed Guanyin, and the king, queen and her two sisters building a temple on the mountain for her. She began her journey to a pure land and was about to cross over into heaven when she heard a cry of suffering from the world below. She turned around and saw the massive suffering endured by the people of the world. Filled with compassion, she returned to Earth, vowing never to leave till such time as all suffering has ended.

After her return to Earth, Guanyin was said to have stayed for a few years on the island of Mount Putuo where she practised meditation and helped the sailors and fishermen who got stranded. Guanyin is frequently worshipped as patron of sailors and fishermen due to this. She is said to frequently becalm the sea when boats are threatened with rocks. After some decades Guanyin returned to Fragrant Mountain to continue her meditation.

Legend has it that Shancai (also called Sudhana in Sanskrit) was a disabled boy from India who was very interested in studying the dharma. When he heard that there was a Buddhist teacher on the rocky island of Putuo he quickly journeyed there to learn. Upon arriving at the island, he managed to find Guanyin despite his severe disability. Guanyin, after having a discussion with Shancai, decided to test the boy's resolve to fully study the Buddhist teachings. She conjured the illusion of three sword-wielding pirates running up the hill to attack her. Guanyin took off and dashed to the edge of a cliff, the three illusions still chasing her.

Shancai, seeing that his teacher was in danger, hobbled uphill. Guanyin then jumped over the edge of the cliff, and soon after this the three bandits followed. Shancai, still wanting to save his teacher, managed to crawl his way over the cliff edge. Shancai fell down the cliff but was halted in midair by Guanyin, who now asked him to walk. Shancai found that he could walk normally and that he was no longer crippled. When he looked into a pool of water he also discovered that he now had a very handsome face. From that day forth, Guanyin taught Shancai the entire dharma.

Many years after Shancai became a disciple of Guanyin, a distressing event happened in the South China Sea. The third son of one of the Dragon Kings was caught by a fisherman while swimming in the form of a fish. Being stuck on land, he was unable to transform back into his dragon form. His father, despite being a mighty Dragon King, was unable to do anything while his son was on land. Distressed, the son called out to all of Heaven and Earth. Hearing this cry, Guanyin quickly sent Shancai to recover the fish and gave him all the money she had. The fish at this point was about to be sold in the market. It was causing quite a stir as it was alive hours after being caught.

This drew a much larger crowd than usual at the market. Many people decided that this prodigious situation meant that eating the fish would grant them immortality, and so all present wanted to buy the fish. Soon a bidding war started, and Shancai was easily outbid. Shancai begged the fish seller to spare the life of the fish. The crowd, now angry at someone so daring, was about to pry him away from the fish when Guanyin projected her voice from far away, saying "A life should definitely belong to one who tries to save it, not one who tries to take it."

The crowd, realising their shameful actions and desire, dispersed. Shancai brought the fish back to Guanyin, who promptly returned it to the sea. There the fish transformed back to a dragon and returned home. Paintings of Guanyin today sometimes portray her holding a fish basket, which represents the aforementioned tale. But the story does not end there. As a reward for Guanyin saving his son, the Dragon King sent his granddaughter, a girl called Longnü ("dragon girl"), to present Guanyin with the Pearl of Light. The Pearl of Light was a precious jewel owned by the Dragon King that constantly shone. Longnü, overwhelmed by the presence of Guanyin, asked to be her disciple so that she might study the dharma. Guanyin accepted her offer with just one request: that Longnü be the new owner of the Pearl of Light.

In popular iconography, Longnü and Shancai are often seen alongside Guanyin as two children. Longnü is seen either holding a bowl or an ingot, which represents the Pearl of Light, whereas Shancai is seen with palms joined and knees slightly bent to show that he was once crippled. Guanyin and the Filial Parrot - The Precious Scroll of the Parrot (Chinese: 鸚鴿寶撰; pinyin: Yīnggē Bǎozhuàn) tells the story of a parrot who becomes a disciple of Guanyin. During the Tang Dynasty a small parrot ventures out to search for its mother's favourite food upon which it is captured by a poacher (parrots were quite popular during the Tang Dynasty).

When it managed to escape it found out that its mother had already died. The parrot grieved for its mother and provides her with a proper funeral. It then sets out to become a disciple of Guanyin. In popular iconography, the parrot is coloured white and usually seen hovering to the right side of Guanyin with either a pearl or a prayer bead clasped in its beak. The parrot becomes a symbol of filial piety. When the people of Quanzhou in Fujian could not raise enough money to build a bridge, Guanyin changed into a beautiful maiden. Getting on a boat, she offered to marry any man who could hit her with a piece of silver from the edge of the water.

 Due to many people missing, she collected a large sum of money in her boat. However, Lü Dongbin, one of the Eight Immortals, helped a merchant hit Guanyin in the hair with silver powder, which floated away in the water. Guanyin bit her finger and a drop of blood fell into the water, but she vanished. This blood was swallowed by a washer woman, who gave birth to Chen Jinggu (陳靖姑) or Lady Linshui (臨水夫人); the hair was turned into a female white snake and sexually used men and killed rival women. The snake and Chen were to be mortal enemies. The merchant was sent to be reborn as Liu Qi (劉杞).

Chen was a beautiful and talented girl, but did not wish to marry Liu Qi. Instead, she fled to Mount Lu in Jiangxi, where she learned many Taoist skills. Destiny eventually caused her to marry Liu and she became pregnant. A drought in Fujian caused many people to ask her to call for rain, which was a ritual that could not be performed while pregnant. She temporarily aborted her child, which was killed by the white snake. Chen managed to kill the snake with a sword, but died either of a miscarriage or hemorrhage; she was able to complete the ritual, and ended drought.

This story is popular in Zhejiang, Taiwan and especially Fujian. Quan Am Thi Kinh (觀音氏敬) is a Vietnamese verse recounting the life of a woman, Thi Kinh. She was accused falsely of having intended to kill her husband, and when she disguised herself as a man to lead a religious life in a Buddhist temple, she was again falsely blamed for having committed sexual intercourse with a girl named Thi Mau. She was accused of impregnating her, which was strictly forbidden by Buddhist law. However, thanks to her endurance of all indignities and her spirit of self-sacrifice, she could enter into Nirvana and became Goddess of Mercy (Phat Ba Quan Am)P. Q. Phan's 2014 opera The Tale of Lady Thị Kính [de] is based on this story. 

https://en.wikipedia.org/wiki/Guanyin
 
 

 
The Han conquest of Nanyue was a military conflict between the Han empire and the Nanyue kingdom in modern Guangdong, Guangxi, and Northern Vietnam. During the reign of Emperor Wu, the Han forces launched a punitive campaign against Nanyue and conquered it in 111 BC. To the regions south of China, Zhao Tuo had established himself as the King of Nanyue. Zhao was a man whose ancestors originated from Zhengding, China. The Han frontier in the south was not threatened and there was no indication that Zhao Tuo would encroach on Han territory.

In 196 BC, Emperor Gaozu sent Lu Jia on a diplomatic mission to Nanyue to officially recognize Zhao Tuo. Nevertheless, relations between Han and Nanyue were sometimes strained. Zhao Tuo resented Empress Lü's ban on exports of metal wares and female livestock to Nanyue. In 183 BC, he proclaimed himself the "Martial Emperor of the South" (南武帝), which implied a perceived status on equal footing with the Han emperor.Two years later, Nanyue attacked the Changsha Kingdom, a constituent kingdom of the Han empire.

In 180 BC, Lu Jia led a diplomatic mission to Nanyue. During negotiations, he succeeded in convincing Zhao Tuo to give up on his title as emperor and pay homage to Han as a nominal vassal. In 135 BC, King Zhao Mo of Nanyue appealed to the Han court for help against attacking Minyue forces. The Han court responded swiftly and this led to Zhao Mo's agreement to send his son, Prince Zhao Yingqi, to serve in the palace at Chang'an. Even though Nanyue neglected to pay regular homage to the Han court, the court had its attention focused on other commitments and was not set on forcing the issue.

At the Nanyue court in 113 BC, the Queen Dowager of Nanyue suggested incorporating Nanyue as a kingdom under the suzerainty of the Han empire, thus formally integrating the kingdom on the same terms as the other kingdoms of the Han empire.She was Chinese herself and was married to Zhao Yingqi. However, many Nanyue ministers opposed this suggestion. Lü Jia was the primary Nanyue official to oppose the idea and he led the opposition against the Queen Dowager. In 112 BC, the opposition retaliated violently and executed the Queen Dowager, a provocation that led to the mobilization of a large Han naval force into Nanyue.

The Chinese forces comprised six armies, who traveled by sea, directly southward, or from Sichuan along the Xi River. In 111 BC, General Lu Bode and General Yang Pu advanced towards Panyu (present-day Guangzhou). This resulted in the surrender of Nanyue to the Han empire later that year. After the conquest of Nanyue in 111 BC, the Han empire established nine new commanderies to administer the former Nanyue territories. Han control proceeded to expand further southwestward by military means after the conquest. Following the conquest, the Han empire gradually extended its overseas trade with the various countries in Southeast Asia and around the Indian Ocean.

https://en.m.wikipedia.org/wiki/Han_conquest_of_Nanyue

In the cause of building and defending the country, the people of Vietnam are proud to have built for himself a religious sect has brought its own characteristics of the people of Vietnam. That is the Zen sect of Truc Lam Yen Tu, a sect humanities and close to the lives of the people, by a King Trieu Tran opened and developed, he was the third king of the Tran dynasty, Tran Nhan Tong. In him, not only known as wise king, a national hero but also as an exemplary practice.
..

 
On the basis of unity of the sect from outside communication into Zen separately by King Tran Thai Tong made, Tran Nhan Tong was finishing Truc Lam, opened sect of Truc Lam Yen Tu, a Zen bearing colorful ethnic culture of Vietnam.

 
King Tran Nhan Tong, whose real name is Tran Kham. Before the monk, he ruled the country for 15 years (1278-1293), as kingmaker for 15 years. After ceded the throne to his son Tran Anh Tong in 1293, he was ordained monk at Wat Kaifu District of supply and Vu Lam, Ninh Binh province, then to the convent at Yen Tu Quang Ninh in 1299 .

Legendary Runner of Marathon - Pheidippides. History tells us that Pheidippides ran to Athens with the news of the great victory his people had over the Persians at Marathon. It was 490 BC, and the distance he ran was about 26 miles (or, around 40 kilometers).

Here he founded the Truc Lam Yen Tu Zen, take the brand is the Royal pentagonal (or Truc Lam head-momentum). He is popularly known reverently as "Buddha Huang". It was he who first inspired, laid the foundation and scouting, development of Buddhist thought, church organization, training monks and nuns, Buddhists.

 

With the creation of Truc Lam and unified whole Buddhist church Tran about a relationship, "Yen Tu became the center of Buddhism since King Tran Nhan Tong renounce the throne draped in saffron cultivation and the establish a line of Buddhist characteristics of Vietnam, which is Zen Truc Lam Yen Tu ".
...

 
Truc Lam Zen contemporary closely related to the Tran dynasty. After Tran dynasty, the Truc Lam sect eroded. After Truc Lam Tam, the system lineage of this sect is no longer clear, but perhaps not interrupted because the period Trinh - Nguyen conflict ( 1600 - 1700 ), it had already appeared the Zen of Truc Lam Yen Tu as prospect Luc Ho , Vienna University Shenzhen Drilling and notably Thich Minh Chau Huong Hai (by Nguyen Hien Duc).

 
After a period of seclusion, this line produces a Zen monk excellence is the Huong Hai , who renaissance Truc Lam tone style. In the centuries 17th - 18 , this sect is integrated into Rinzai tone and excellent monk finally Chan Nguyen Hue Dang . Considering the lineage Yen Tu, Dai Forums Truc Lam belonging to the sixth generation, he agreed 3 sect: Vinītaruci, Vo Ngon Thong Thao Duong of the Truc Lam sect, became Profile Group Meditation sect. 

Considering the profound, who has laid the foundation set for Zen Truc Lam Yen Tu development, expressing the national identity was King Tran Thai Tong, but the founder and glorify sect was King Tran Nhan Tong. From Vietnam actually had a line of the Vietnamese Buddhist meditation, by Vietnamese people as team.  Lineage System in University men posted continent meditation transmission fluid (大南禪苑傳燈錄), by Thich Phuc Dien (福田) revised the: 

Tran Nhan Tong (陳仁宗);
    France Speaker (法螺);
    Huyen Quang (玄光);
    An Tam (安心);
    Phu Van Tinh Lu (浮雲靜慮);
    Asanga (無著);
    Korea First (國一);
    Vien Minh (圓明);
    Hui Dao (道惠);
    Meets member (圓遇);
    General Maintenance (總持);
    Sam Khue (珪琛);
    Son Post (山燈);
    Huong Son (香山);
    Tri Dung (智容);
    Hue Quang (慧光);
    Pins Head (真住);
    Countless Trouble (無煩).

2. Features and the contribution of the sect - Truc Lam Yen Tu Zen Dai Vietnam bold spirit in the world, looking for the path to enlightenment must not abandon this world who have been enlightened. With the spirit of the Buddha Dhamma, the more people have to engage in life, feel the joy of the country, hurt with the pain of the nation, but when peace is still back with unworldly monastic life. A very specific expression, after expel the invaders, peaceful country, the angels return to practice and study to put their knowledge to the people.

This is the spirit that the sect incarnation before unrealized, precisely this spirit that has made the strength of the Vietnamese people and brought Buddhism reached its highest development in the history of Vietnam.Truc Lam Zen has cleverly combined between ideal and Buddhist countries, which is the aspect of universal religious ideal. Tran Nhan Tong has advocated putting sect actively engaged in society, nation building fruitful by compassion, wisdom and ethics of Buddhism. He combines supernatural philosophy of Buddhism with Confucian worldview and cosmology of Taoism; take national interests, national interests and benefits beings is fundamental in the process of each practice.

Particularly in Buddhist Emperor Tran Nhan Tong, from the time he left home until he passed away not long, but in those years, he has taken the spirit of Buddhism in the world, "from - bi - Hy - discharge" salvation birth by developing religion, ethnicity and reconciliation, from king Tran Thai Tong to the king Thanh Tong ...Make up the traditional circuit and the sustainable development of Buddhism during the Tran, coherence intimacy between peoples and religion, between the government and the theocratic, create a sustainable platform for the development of society.

Apostolic sect just very real and close to the people, take "center just straight people, see the nature of Buddha" in order to awaken each person living rise. Light was weak mind is achieved only in meditation, so meditator remains to light his own mind. Buddha is the mind, who have Buddha mind, without distinction between men and women, young and old, people of religion or outside directors, is the truth of equality with all. Become a Buddha is a right in his mind, not high up in the mountains, on the distant heavens. It is people-original, is to respect people, enhancing human values, enhance the strength of the nation.

Especially, it is easy to notice that, Heart always shown throughout the entire work, as well as in his religious practices Nhan Tong. We see the lineage system of Truc Lam Yen Tu Zen was followed through 23 meditators. But the list is only the external manifestation, the "Meditation Center" is lifeline truth. The project, although currently, the ups and downs, as many others appear bright minds Meditation is followed by The Cardboard live circuit. This is the traditional core create Truc Lam and Nhan Tong in the history of the First Team Zen Buddhism in particular and Vietnam in general.

Nhan Tong had understood "and falling away, cessation of communication" then everything is staff. Meanwhile Buddha Nhan Tong, Calculated as Nhan Tong, Nhan Tong Tam is also legal. Heart of Buddhist thought Tran Nhan Tong is through to see the light of enlightenment, Nhan Tong said: "Stop the silence triangle new industry body and mind. Achieving a common organization, the Catholic heart". Tran Nhan Tong also shows very clearly the guiding principles of his four verses end of all wealth "Residential Ceiling heresy": "In life, funny religion just as grace / Hungry themselves eat tiredness sleeping instant / Indoor with treasures severance search / For scenes heartless not to ask meditation ";

That is, the austerities as grace incarnate to benefits for life, many people do not know the Dharma, unknown in his home with treasures that exploitation. Have to say, he Nhan Tong, from the throne, Emperor came to the Buddha, Emperor, from royalty to theocratic ... In a way, people Nhan Tong still evident with thoughts, feelings of the Vietnamese, taking destiny ethnic religion and general harmony of a poem is the world Buddhist Enter.

Buddhist teachings are true enlightenment, it is a truth equally demarcation Vietnam or Japan, India .... because "all sentient beings have Buddha nature". However, in Zen Truc Lam Yen Tu us highlight the features of the religion brought deeply imbued with the culture of the people of Vietnam.

https://thuvienhoasen.org/a30536/so-luoc-lich-su-dac-trung-va-dong-gop-cua-thien-phai-truc-lam-trong-viec-xay-dung-va-phat-trien-phat-giao-viet-nam
 
 

 
Yên Tử là vùng đất linh thiêng, từ xa xưa những đạo sĩ đã về đây tu hành. Tương truyền An Kỳ Sinh người phương Bắc hàng nghìn năm trước đã về Yên Tử hành đạo - bào chế linh đan dược, cuối đời đã hóa thân thành măng đá ở đất này. Vườn tháp Huệ Quang (trung tâm của di tích Yên Tử) xưa có hai hồ nước nằm hai bên tả hữu như chầu vào vườn tháp. Người xưa theo phong thủy gọi đây là cặp mắt rồng.

Hai hồ này được Tam tổ Huyền Quang trồng hoa sen. Nhưng không biết từ bao giờ, mắt rồng bên trái bị bồi lấp, chỉ còn là hố đất, cây độc mọc hoang khắp lòng hố. Vì sao mắt rồng này không còn sinh thủy? Theo tác giả Trần Trương, hội viên Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, nguyên Trưởng ban Quản lý Yên Tử trong cuốn Chùa Yên Tử - Lịch sử truyền thuyết và danh thắng (Nxb VH-TT, 2011, tr.82) viết về hòn ngọc - mắt rồng liên quan đến vấn đề phong thủy rất vi diệu: “Cách đây khoảng nghìn năm trước, đạo sĩ An Kỳ Sinh về núi hái thuốc luyện linh đan. Khi ngang qua đây (tức khu Hòn ngọc - Mắt rồng) bỗng giật mình sửng sốt bởi nhận ra triền núi cao trước mặt giống hệt như mặt rồng, có trán, mắt, mũi, miệng đủ cả. Miệng rồng phát ra thứ ánh sáng kỳ lạ. Bằng con mắt pháp thuật, ông nhận ra đó là viên ngọc rồng do tinh khí của đất trời tạo nên. Ông ta biết vậy, lặng lẽ lên núi.

Vài ngày sau, An Kỳ Sinh xuống núi, đến chỗ viên ngọc rồng bữa trước. Bỗng một cảnh tượng dị thường đang diễn ra trước mắt. Vạt đất chuyển rung. Một gò đất mới được sinh ra - hòn ngọc trong miệng rồng đã nhả. Khí thiêng phun tỏa mịt mù…Vì quá kinh hoàng với cảnh tượng đó, An Kỳ Sinh vội vã chạy lên núi, nhưng chưa kịp lên tới đỉnh, ông ta đã chết đứng và hóa đá” (tượng đá An kỳ Sinh hiện còn dựng ven lối đi từ chùa Vân Tiêu đến chùa Đồng). Cũng theo tác giả Trần Trương: “Ngày xưa, giặc phương Bắc sang xâm lược nước ta. Chúng đem theo cả phù thủy, thầy địa lý tìm các huyệt đạo của núi sông nước Việt để yểm bùa trị huyệt. Chúng mưu toan làm nước ta tuyệt diệt hết nhân tài, hồn thiêng sông núi tiêu tan để yên bề đô hộ.

Chúng biết Yên Tử là đất thiêng nên tìm mọi cách chọc mù cặp mắt rồng, phá bung bờ bao lòng hồ, yểm bùa, trồng cây độc ở ngay chính giữa đáy mắt rồng bên trái nên chỉ còn một mắt phải”. Năm 1998, sư thầy Thích Diệu Nhàn nhiều năm trụ trì chùa Hoa Yên đã có cơ cảm và hội đủ các duyên lành, nên tiến hành khôi phục lại mắt rồng bên trái, trả lại hình hài cặp mắt rồng thủa xưa. Cũng tại vườn tháp Huệ Quang linh thiêng này, cách đây không lâu đã xảy ra câu chuyện có thật mà ông Trần Trương và nhiều người biết đến còn nhắc lại câu chuyện: “Vào cuối năm 1992, có một đội xây dựng nhà khách Yên Tử sau khi làm việc xong rủ nhau đi lễ chùa Đồng.

Khi ngang qua tháp Tổ, thấy một hòn đá đặt trên ngọn của một ngôi tháp đổ (hồi đó chưa được trùng tu tôn tạo), hai cậu thợ trẻ trong đội liền đố nhau: Ai ném trúng hòn đá cho là “tài”! Một cậu vung tay. Hòn đá văng xuống đất. Lên tới chùa Đồng, cả đội mới phát hiện ra thiếu mất một người. Nhưng không ai lo, vì toàn là người địa phương Uông Bí cả. Sau mấy tiếng đồng hồ, xuống núi, về đến tháp Tổ, cả đội ngạc nhiên: Cậu ném đá kia đang ngồi xếp bằng, mặt áp vào tường tháp, hai tay đặt lên đùi, hỏi chẳng nói, gọi chẳng thưa, bám vai lắc mãi mà không tỉnh, ngồi im bất động như khúc gỗ! Một cậu vội vã lên chùa Hoa Yên thỉnh sư thầy Diệu Nhàn xuống làm lễ sám hối. Lát sau, cậu thợ trẻ nghịch dại kia mới tỉnh, khóc nức nở rồi lặng lẽ theo anh em xuống núi”. Không phải bây giờ khu vườn tháp Tổ mới linh thiêng, mà từ lâu vùng đất non thiêng này vẫn ẩn chứa những điều như thế…

https://phatgiao.org.vn/co-the-ban-chua-biet-su-linh-thieng-ky-la-o-vuon-thap-hue-quang-d33439.html
 
 

 
Trần Nhân Tông 陳仁宗 (1258-1308) tên thật là Trần Khâm 陳昑, là con của vua Trần Thánh Tông 陳聖宗 và là vị vua thứ 3 của nhà Trần, sinh ngày 11 tháng 11 năm Mậu Ngọ (7-12-1258), lên làm vua từ năm Kỷ Mão (1279), niên hiệu là Thiệu Bảo và Trùng Hưng (1285-1293). Lúc trẻ có nhiều tên gọi: Khâm, Phật Kim và Nhật Tôn. Sau khi mất thuỵ hiệu là Nhân Tông.

Trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam, Trần Nhân Tông là một trong những ông vua yêu nước và anh hùng. Lên nối ngôi vua giữa tình thế đất nước đang đứng trước một cuộc xâm lăng không tránh khỏi của đế quốc Nguyên Mông, ông đã cùng vua cha lãnh đạo triều đình và dân chúng khẩn trương chuẩn bị về mọi mặt, nâng sức chiến đấu của quân và dân lên vượt bậc và nhờ đó đã giành thắng lợi rực rỡ trong hai lần đọ sức với 50 vạn quân giặc (1285 và 1288), l…

   
    Đại Lãm Thần Quang tự
    Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca
    Đăng Bảo Đài sơn
    Đề Cổ Châu hương thôn tự
    Đề Phổ Minh tự thuỷ tạ
    Động Thiên hồ thượng
    Hoạ Kiều Nguyên Lãng vận
    Hữu cú vô cú
    Khuê oán
    Lạng Châu vãn cảnh
    Mai
    Nguyệt
    Nhị nguyệt thập nhất nhật dạ
    Quân tu ký
    Quỹ Trương Hiển Khanh xuân bính
    Sơn phòng mạn hứng kỳ
    Sơn phòng mạn hứng kỳ
    Sư đệ vấn đáp1
    Tán Tuệ Trung thượng sĩ
    Tảo mai kỳ
    Tảo mai kỳ
    Tặng bắc sứ Lý Tư Diễn
    Tây chinh đạo trung (tái chinh Ai Lao)
    Thiên Trường phủ
    Thiên Trường vãn vọng
    Tống bắc sứ Lý Trọng Tân, Tiêu Phương Nhai
    Tống bắc sứ Ma Hợp, Kiều Nguyên Lãng
    Trúc nô minh6
    Tức sự (I)
    Tức sự (II)
    Vũ Lâm thu vãn
    Xuân cảnh
    Xuân hiểu
    Xuân nhật yết Chiêu Lăng
    Xuân vãn

 
Cư trần lạc đạo phú - 居塵樂道賦

    Đệ nhất hội
    Đệ nhị hội
    Đệ tam hội
    Đệ tứ hội
    Đệ ngũ hội
    Đệ lục hội
    Đệ thất hội
    Đệ bát hội
    Đệ cửu hội
    Đệ thập hội
    Kệ vân8

Ảnh đại diện
Một số vấn đề tư tưởng Trần Nhân Tông

Vua Trần Nhân Tông đã sống cuộc đời oanh liệt và hoành tráng, có những đóng góp to lớn và thiết thực cho dân tộc và Phật giáo. Thế thì, vua đã sống và hành động theo hướng nào, dưới sự tác động của những suy nghĩ tư tưởng gì? Ngày nay, toàn bộ những tác phẩm của vua Trần Nhân Tông do Thánh đăng ngữ lục ghi lại như Thiền lâm thiết chuỷ ngữ lục, Thiền lâm thiết chuỷ hậu lục, Đại hương hải ấn thi tập, Tăng già toái sự và Thạch thất mị ngữ hoàn toàn đã tán thất. Những gì còn lại chỉ gồm một số bài thơ, văn và ngữ lục được chép rải rác đó đây trong các tác phẩm Việt Nam về sau như Thánh đăng ngữ lụcViệt âm thi tập, Thiền tông bản hạnh, Tam tổ thực lục v.v. và một số các tác phẩm Trung Quốc như Thiên nam hành ký, Trần Cương Trung thi tập v.v.

Cho nên, việc nghiên cứu tư tưởng vua Trần Nhân Tông không phải dễ dàng gì. Tuy nhiên, căn cứ vào những gì hiện còn được lưu lại, ta có thể phác hoạ sơ qua một số vấn đề mà vua Trần Nhân Tông đã từng quan tâm suy nghĩ. Thứ nhất, từ nhỏ vua Trần Nhân Tông đã quan tâm đến Phật giáo, nhưng khi lên nắm chính quyền, vấn đề đầu tiên là phải bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ và nền độc lập của tổ quốc. Vì thế, có thể dễ dàng thấy rằng vua Trần Nhân Tông phải tập trung suy nghĩ những vấn đề chính trị, kinh tế, ngoại giao và quân sự của đất nước. Phải đưa ra được một sách lược tổng quát để có thể chiến thắng trong cuộc chiến đấu với kẻ thù.

Việc chiến đấu với kẻ thù trong hai cuộc chiến tranh giữ nước năm 1285 và 1288 đã hoàn toàn thắng lợi, như đã trình bày ở trên. Thế thì phương lược tổng quát chỉ đạo cho hai cuộc chiến tranh đó là gì? Câu trả lời tất nhiên là phải huy động mọi tiềm lực dân tộc cho cuộc chiến đấu. Nhưng tiềm lực dân tộc là gì và huy động làm sao? Tiềm lực dân tộc trước hết nằm ở lòng yêu nước của mọi người dân không phân biệt thành phần xã hội, tuổi tác, tôn giáo, nguồn gốc dân tộc. Chính xuyên qua chủ trương này, mà ta thấy trong các đội quân tiến đánh quân Nguyên của vua Trần Nhân Tông có những người thuộc dòng dõi thân vương như Trần Quang Khải, Trần Hưng Đạo, Trần Quốc Tung;

Có những người xuất phát từ dân thường như Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Khoái; nhưng cũng có những người là nô tỳ như Yết Kiêu, Dã Tượng; có những người còn rất trẻ như Trần Quốc Toản, nhưng cũng có những người rất già như các vị bô lão tham gia hội nghị Diên Hồng với tiếng hô “quyết chiến”; Có những người thuộc các dân tộc thiểu số, như Hà Đặc, Hà Chương, có những đạo sĩ ngoại quốc như Hứa Tông Đạo, thâïm chí có những người là tướng tá của kẻ thù như Trương Hiển. Có được một sự tập hợp rộng rãi các thành phần dân tộc khác nhau như thế phải xuất phát từ một chính sách đoàn kết rộng lớn.

Nhưng chính sách đoàn kết này chỉ có thể thực hiện được, khi người dân và người lãnh đạo đất nước có cùng chung một quyền lợi để bảo vệ và một đối tượng để chiến đấu. Trong lời Hịch gửi tướng lĩnh, sĩ quan và binh sĩ. Trần Hưng Đạo đã thay lời Trần Nhân Tông nói rõ điểm này: “Các ngươi ở lâu dưới trướng, nắm giữ binh quyền, không có áo mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm, quan thấp thì ta thăng tước, lộc ít thì ta cấp lương, đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa, lúc ra quân thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà thì cùng nhau vui cười. So với Công Kiên đãi đám tỳ tướng, Ngột Lang đãi kẻ phụ tá, nào có kém gì? Nay các ngươi ngồi nhìn chúa nhục mà không biết lo, thân chịu quốc sỉ mà không biết thẹn, làm tướng triều đình đứng hầu quân mọi mà không biết tức, nghe nhạc thái thường đãi yến sứ nguỵ mà không biết giận.

Có kẻ lấy việc chọi gà làm vui. Có kẻ lấy việc đánh bạc làm thú. Có kẻ chăm lo vườn ruộng, cung phụng gia đình. Có kẻ quyến luyến vợ con để thoả lòng vị kỷ. Có kẻ tính đường sản nghiệp mà quên việc nước việc quân. Có kẻ ham trò săn bắn mà nhác tập công tập thủ. Có kẻ thích rượu ngon. Có kẻ mê hát nhảm. Nếu bất chợt giặc Mông thát tràn sang, thì cựa gà trống không đủ đâm thủng giáp giặc, mẹo cờ bạc không đủ làm mưu nhà binh, vườn ruộng giàu không đủ chuộc tấm thân ngàn vàng, vợ con lắm không đủ sung dụng việc nước, của cải nhiều không đủ mua được đầu giặc, chó săn khẻo không đủ đuổi được bọn thù. Rượu ngon không đủ để làm giặc say chết, hát hay không đủ để giặc điếc tai.

Lúc bấy giờ, chúa tôi nhà ta đều cùng bị bắt, đau xót biết chừng nào. Không chỉ thái ấp của ta bị mất, mà bổng lộc các ngươi cũng thuộc về kẻ khác; không chỉ gia quyến ta bị đuổi, mà vợ con các ngươi cũng bị kẻ khác bắt đi; không chỉ xã tắc tổ tông ta bị kẻ khác dày xéo, mà phần mộ cha mẹ các ngươi bị kẻ khác bới đào; Không chỉ thân ta kiếp này bị nhục dù đến trăm năm sau tiếng nhơ không rửa tên xấu còn lưu, mà gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang danh là tướng bại trận. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui chơi thoả thích, phỏng có được chăng”. Trần Hưng Đạo đã vạch ra sự thống nhất quyền lợi giữa những người lãnh đạo đất nước và những người dân bình thường. Đây chính là cơ sở của sự đoàn kết toàn dân.

Mọi người đều thấy mình có cùng chung một quyền lợi để chia sẻ và do thế phải được cùng nhau bảo vệ. Sự tồn tại của quyền lợi người này là điều kiện và tiền đề để cho quyền lợi người khác tồn tại. Quan hệ biện chứng với quyền lợi này đã xây dựng nên ý thức về sự cùng chung một đất nước, một cộng đồng để mến yêu. Và thực tế, yêu nước chính là yêu gia đình, cha mẹ, vợ con mình, là yêu phần mộ tổ tiên mình, là yêu không gian sông núi đất trời nơi mình đang sống. Có thể nói, Trần Hưng Đạo, lần đầu tiên bằng minh văn, đã chỉ ra rõ ràng những yếu tố tạo nên lòng yêu nước một cách khách quan và có thể hiểu được.

Chính xuất phát từ một nhận thức như thế, trong việc chuẩn bị cho hai cuộc chiến tranh cũng như sau khi hoà bình lập lại, vua Trần Nhân Tông, thông qua chính sách hành chính cũng như qua bản thân cuộc sống của mình, đã thực hiện hàng loạt các biện pháp chính trị, kinh tế, xã hội và văn hoá nhằm xây dựng khối đoàn kết toàn dân ấy.

Ta đã thấy vua có biện pháp phát triển đồng bộ nông nghiệp, thương nghiệp và thủ công nghiệp nhằm tạo cái ăn, cái mặc cho người dân. Vua Trần Nhân Tông giải quyết những vấn đề xã hội về tội phạm, về những mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, để tạo nên một cuộc sống quan hệ xã hội thoải mái. Dưới thời vua Trần Nhân Tông, lần đầu tiên sử sách ta ghi lại việc đọc những chiếu chỉ triều đình không chỉ bằng tiếng Hán mà cả bằng tiếng Việt, tiếng nói hàng ngày của người Đại Việt thời bấy giờ, nhằm cho mọi tầng lớp người dân thuộc nhiều thành phần xã hội khác nhau có thể hiểu được nội dung những chính sách liên hệ đến số phận của họ.

Thực hiện tất cả những chính sách ấy, thực tế vua Trần Nhân Tông mới chỉ thể hiện vai trò một người lãnh đạo chính trị lý tưởng, mà nền Phật giáo thời Lý đã đúc kết nên thông qua bài viết của đại sư Giác Tính Hải Chiếu về danh tướng Phật tử Lý Thường Kiệt: “Ông bên trong thì sáng suốt khoan hoà, bên ngoài thì nhân từ giản dị. Cải tiến phong tục không sợ khó nhọc. Làm việc thì tiết kiệm, sai bảo dân thì ôn hoà, cho nên dân được nhờ cậy. Ông khoan hoà giúp đỡ dân chúng, cho nên được nhân dân kính trọng. Ông dùng oai vũ để diệt quân giặc. Ông đem lòng minh chính để giải quyết ngục tụng, cho nên ngục không quá lạm. Ông biết miếng ăn là trời của muôn dân, nghề nông là gốc của nhà nước, cho nên không làm lỡ thời vụ.

Ông tài giỏi mà không khoe khoang, nuôi dưỡng đến cả người già ở nơi thôn dã, cho nên người già được yên ổn. Phép tắc của ông như thế, có thể gọi là cái gốc trị dân, cái thuật yên dân, có bao nhiêu điều tốt đều ở đấy cả”. Không chỉ bằng lòng thực hiện các chính sách, mà ngay bản thân vua Trần Nhân Tông, trong cuộc sống hàng ngày của mình, cũng đã có những hành động thể hiện cụ thể một chính sách đoàn kết như thế. Ta đã thấy ĐVSKTT 5 tờ 61a4-8 ghi lại sự kiện “vua từng ngự chơi bên ngoài, giữa đường gặp gia đồng của các vương hầu, tất gọi rõ họ tên mà hỏi: “Chủ mày ở đâu?”

Răn bảo các vệ sĩ không được la đuổi. Khi về cung bèn gọi tả hữu bảo: “Ngày thường thì có tả hữu chầu hầu, tới khi quốc gia nhiều khó khăn thì chỉ bọn ấy có mặt thôi”. Bởi vì vua cảm tình sự hộ tùng của họ trong lúc loạn ly mà nói thế”. Sự kiện này chứng tỏ vua Trần Nhân Tông không chỉ đánh giá cao những người lãnh đạo tài ba thuộc tầng lớp trên của xã hội, ngay cả những người dân thuộc tầng lớp thấp kém nhất, tầng lớp gia đồng, vua cũng có một đánh giá như thế. Tầng lớp này vào thời điểm ấy có thể không phải thuộc thành phần được học hành nhiều, có của cải khá, nhưng đối với sự tồn vong của quốc gia, họ vẫn có những đóng góp to lớn, thậm chí bằng chính cả xương máu của chính mình. Đánh giá này của vua Trần Nhân Tông hình như có chung một cơ sở như khi Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn nói về người gia nô Yết Kiêu tại trận Nội Bàng mà ta có dịp đề cập ở trên: “Ơi. chim hồng hộc có thể bay cao được, tất phải nhờ vào sáu trụ xương cánh. Nếu không có thì cũng như chim thường thôi”.

Thời đại vua Trần Nhân Tông có lẽ là thời đại duy nhất trong lịch sử nước ta mà sự thuỷ chung có trước có sau, trong hoạn nạn cũng như trong vui sướng, đã được thể hiện rõ ràng và nhất quán. Nhà vua cần những người nô tỳ trong chiến tranh, thì sau chiến tranh, vua vẫn quan tâm đến cuộc sống của họ. Có thể chính sự quan tâm này, ngoài lý do an ninh, còn có lý do kinh tế làm cho vua Trần Nhân Tông lưu ý đến vùng Ô Mã và Việt Lý của Chiêm Thành. Tuy viết sau thời vua Trần Nhân Tông gần cả trăm năm, An Nam Chí Nguyên đã nói tới tình trạng “xứ Giao Chỉ dân cư đông đúc, đất không đủ cày”. Và trước đó, vào năm 1266, vua Trần Thánh Tông đã cho phép các vương hầu, công chúa, phò mã, cung phi chiêu tập dân nghèo phiêu tán các địa phương làm nô tỳ để đi khai thác những vùng đất ruộng hoang hoá dọc theo các vùng biển, để lập các điền trang như ĐVSKTT 5 tờ 30a4-6 đã ghi:

“Mùa đông tháng 10 (năm Bính Dần, 1266) xuống chiếu cho vương hầu, công chúa, phò mã và cung phi chiêu tập những người vô sản trôi dạt làm nô tỳ khai khẩn các ruộng hoang, lập làm điền trang, vương hầu có điền trang thực bắt đầu từ đây”. Sự việc khai thác ruộng hoang như thế vào những năm 1266, đã chứng tỏ áp lực gia tăng dân số của Đại Việt đang trên đà phát triển. Và quá trình gia tăng dân số này có thể nói bắt đầu từ vua Lý Thánh Tông. Khi biết sáp nhập ba châu Địa Lý, Ma Linh và Bố Chính vào bản đồ Đại Việt, đồng thời với việc thành lập thiền phái Thảo Đường. Thiền phái Thảo Đường ra đời là nhằm yểm trợ và thoả mãn yêu cầu của việc sáp nhập vừa nói. Đây là một vòng phát triển dân số lẩn quẩn. Nước Đại Việt sau 50 năm thanh bình với những chính sách khuyến nông, khuyến thương và phát triển thủ công nghiệp đúng đắn của các vua Lý Thái Tổ (1010-1028) và Lý Thái Tôn (1028-1054) đã phát triển dân số nước mình tới một mức mà đất đai khai thác được đã đạt đến giới hạn của nó. Thế là cuộc chinh phạt mở rộng biên cương bắt đầu, mà đỉnh cao là việc sáp nhập ba châu vừa nói.

Thế nhưng khi đã sáp nhập được ba châu ấy, thì việc gia tăng dân số phải được khuyến khích hơn nữa cho công cuộc khai thác những vùng đất mới sáp nhập này. Vậy là việc gia tăng dân số phải được khuyến khích nhằm thoả mãn yêu cầu ấy. Việc gia tăng dân số này ngay vào những năm 1266, vua Trần Thánh Tông đã cảm thấy áp lực của nó. Cho nên ta không ngạc nhiên khi 40 năm sau vua Trần Nhân Tông đã sáp nhập 2 châu Ô Mã và Việt Lý. Một lần nữa, việc sáp nhập này đã làm áp lực dân số giảm đi ở Đại Việt.

Song vì yêu cầu của công cuộc khai khẩn vùng đất mới sáp nhập và để tạo cho nó một nền an ninh tương đối vững chãi, thì việc khuyến khích gia tăng dân số lại được đặt ra. Từ đó, giống như sự ra đời của thiền phái Thảo Đường, thiền phái Trúc Lâm ra đời để làm chỗ dựa cho công tác phát triển dân số của nó. Ta sẽ thấy thiền phái này có ảnh hưởng mạnh mẽ song song với công cuộc Nam tiến của dân tộc Việt Nam. Trong lịch sử thi cử Việt Nam, nó là thiền phái duy nhất đã được đưa vào chương trình thi đình của thời Lê sơ. Cụ thể là đầu đề bài thi đình năm Cảnh Thống Nhâm Tuất (1502), đề thi này có cả thảy 47 câu hỏi, câu hỏi thứ 15 đã đặt ra thế này: “Điều Ngự và Huyền Quang truyền đạo gì mà được thành Phật làm Tổ”. Lê Ích Mộc (1459--?) đã trả lời thế này: “Vả đem đời gần đây mà nói, về Thượng sĩ Triều Trần thì có Tiêu Diêu, Tuệ Trung, Điều Ngự, Huyền Quang được pháp vô thượng, cho nên có thể gắn mình vào cảnh giới Di Đà, viết Thiền tông chỉ nam.

Đó là cái đạo họ truyền lại vậy. Về sau ai hiểu được lẽ vô sinh, chứng tới thành niết bàn thì thành Phật làm Tổ. Điều ấy cố nhiên là phải thôi”. Nhờ trả lời đề thi kiểu ấy, Lê Ích Mộc đã được lấy đỗ trạng nguyên. Tư tưởng thiền phái Trúc Lâm như vậy đã trở thành một môn học chính quy và được các nhà vua thời Lê sơ quan tâm. Điều này nhìn từ phía mở rộng biên cương về phía Nam của dân tộc, ta thấy hoàn toàn dễ hiểu. Thiền phái Trúc Lâm ra đời là nhằm yểm trợ và thoả mãn yêu cầu của chính sách Nam tiến của vua Trần Nhân Tông. Nhưng đến thời Lê sơ, với những cuộc chinh phạt liên tục về phương nam, mà đỉnh cao là cuộc viễn chinh năm 1470, khi vua Lê Thánh Tông cắm cột mốc phía Nam của tổ quốc trên núi Đá Bia ở Phú Yên, thì yêu cầu gia tăng dân số ngày càng mạnh mẽ.

Chính quyền Đại Việt cần đủ số dân để khai khẩn những vùng đất mới sáp nhập và tư tưởng thiền phái Trúc Lâm thoả mãn yêu cầu này của chính quyền Đại Việt. Vậy là sau chủ trương và đường lối đoàn kết dân tộc cho sự nghiệp giữ nước, thì tư tưởng thiền phái Trúc Lâm cho sự nghiệp Nam tiến của dân tộc là một đóng góp khác của vua Trần Nhân Tông cho lịch sử tư tưởng Việt Nam. Như ta đã thấy tư tưởng thiền phái này bắt nguồn từ thiền phái Thảo Đường do vua Lý Thánh Tông thành lập. Nó do thế có thể nói là một nối dài hay đúng hơn là một phát triển cao hơn của thiền phái Thảo Đường, nếu không nói là một hoá thân của thiền phái này.

Điều đáng tiếc là toàn bộ tư liệu về thiền phái Thảo Đường ngày nay đã hoàn toàn bị tán thất. Ta chỉ còn một bản tên duy nhất ghi lại thế thứ của dòng thiền này và được chép vào cuối sách Thiền uyển tập anh. Vì vậy, mọi bàn cãi về hệ tư tưởng của dòng thiền này tốt lắm thì cũng chỉ là những suy đoán, từ đó dễ đưa đến những nhận định thiếu cơ sở, đôi khi sai lầm. Dẫu thế, chỉ nhìn vào bản danh sách tên những thiền sư của phái thiền này từ người đầu tiên là vua Lý Thánh Tông cho đến vị thiền sư cuối cùng là phụng ngự Phạm Đẳng, ta thấy trong 5 thế hệ truyền thừa, thế hệ nào cũng có các cư sĩ thiền sư hiện diện và hầu như toàn bộ đều là viên chức nhà nước, tức là vua và quan. Có thế hệ, cư sĩ thiền sư chiếm tuyệt đại đa số. Thí dụ thế thứ 5 có 4 người thì 3 người là vua và quan, đó là hoàng đế Lý Cao Tông, xướng nhi quản giáp Nguyễn Thức và phụng ngự Phạm Đẳng. Vậy nhìn vào bảng danh sách này, điểm đầu tiên đập vào mắt ta chính là sự có mặt nổi trội của các cư sĩ thiền sư. Điều này có nghĩa dòng thiền Thảo Đường là một dòng thiền thế tục, tức dòng thiền chủ yếu phục vụ cho những người có cuộc sống trần gian phải gánh vác.

Điểm thứ hai mà bản danh sách đó đập vào mắt ta là thành phần xã hội của những vị thiền sư thuộc dòng thiền thế tục này. Họ chủ yếu là vua và quan.Ngoài vua ra thì không nói như Lý Thánh Tông, Lý Anh Tông, Lý Cao Tông, những người còn lại phần lớn được ghi rõ tên họ thế tục và chức tước tại triều đình, mà cao nhất là chức thái phó, và thấp nhất là chức xướng nhi quản giáp, một chức do Lý Thái Tổ thiết lập vào năm 1025, và chính cũng thành phần xã hội này của dòng thiền Thảo Đường đã làm cho nó phải hoá thân thành thiền phái Trúc Lâm, bởi vì không lẽ nào một dòng thiền Phật giáo lại chỉ dành riêng cho một giai tầng xã hội. Có lẽ đây là điểm hạn chế đã làm dòng thiền thế tục Thảo Đường mất đi tính hấp dẫn của nó đối với quảng đại quần chúng.

Khi tách ra khỏi bộ phận quảng đại quần chúng này, dòng thiền Thảo Đường chắc không thể nào tồn tại, mà phải hoá thân vào một dòng thiền mới. Dòng thiền mới này là Trúc Lâm Yên Tử. Ta đã nói dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử có cội nguồn từ dòng thiền Thảo Đường. Nhưng để hình thành, dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử phải thu nhận không chỉ tinh hoa của quá khứ, mà còn tổng hợp được những cống hiến của thời đại mình. Ở trên, tại buổi giảng vào ngày mồng 9 tháng giêng nhuận năm Bính Ngọ (1306) vua Trần Nhân Tông đã cám ơn Vô Nhị Thượng Nhân và Tuệ Trung đại sĩ, là “ơn mưa pháp đã thấm tới cho cháu con được tắm gọi”.

Vô Thị Thượng Nhân không ai khác hơn là vua Trần Thánh Tông như Thánh đăng ngữ lục cho ta biết. Còn Tuệ Trung đại sĩ thì chính là Tuệ Trung Trần Quốc Tung, người đã ấn chứng cho vua Trần Nhân Tông trong sự giác ngộ thiền, như chính vua đã ghi lại trong Thượng sĩ hành trạng. Vua Trần Thánh Tông là người đã sinh thành vua Trần Nhân Tông, như vậy chắc chắn có một ảnh hưởng quyết định đối với sự hình thành và phát triển của tư tưởng Trần Nhân Tông. Thế thì, tư tưởng vua Trần Thánh Tông là gì. Một lần nữa, các tác phẩm của vua Trần Thánh Tông như Văn tập, Thiền tông liễu ngộ ca, Chí giá minh, Phóng ngư và Cừu tập ngày nay đã tán thất hết.

Tuy nhiên, căn cứ một số bài thơ và đoạn văn còn lại tới ngày nay trong các tác phẩm như Thánh đăng ngữ lục, Việt âm thi tập, Toàn Việt thi lục.., ta có thể rút ra một số nhận định về tư tưởng Trần Thánh Tông như sau. Thứ nhất, trong thơ văn Trần Thánh Tông thường xuất hiện tư tưởng thiền của Lý Cao. Chẳng hạn bài thơ đầu tiên do Thánh đăng ngữ lục tờ 12a8 - b3 chép lại của vua Trần Thánh Tông đọc thế này:

Bốn chục năm hơn một tấm lòng
Muôn trùng cửa ngục vượt ra xong
Động như hang trống gào vang gió
Tĩnh tựa hồ yên trăng sáng trong
Câu nọ năm huyền mình hiểu hết
Đường kia mười chữ mặc xáo xông
Có người hỏi tớ tin gì mới
Mây tại trời xanh nước ở thùng.

 
Câu cuối nguyên văn chữ Hán là:

Vân tại thanh thiên, thuỷ tại bình.

Câu này nguyên nằm trong bài tứ tuyệt do Lý Cao (772-841) viết để tặng cho thiền sư Dược Sơn Duy Nghiễm (751-834):

Luyện đắc thân hình tợ hạc hình,
Thiên chu tùng hạ lưỡng hàm kinh.
Ngã lai vấn đạo vô dư thuyết,
Vân tại thanh thiên, thuỷ tại bình.

Điều này chứng tỏ Trần Thánh Tông rất tâm đắc với những gì Lý Cao thể hiện trong thơ văn mình. Với nhân vật Lý Cao này, tuy là một Phật tử, đã có những bài điều trần lên án việc độ tăng và làm chùa to đúc Phật lớn, cho rằng những việc làm đó chẳng có công đức gì mà chỉ là những việc làm hút máu mỡ của dân. Đối với việc độ tăng, Lý Cao cho rằng: “Những môn đồ đạo Phật không chăn tằm mà quần áo đầy đủ, không cày bừa mà ăn uống sung túc, ngồi rỗi mà kẻ phục dịch có đến mấy nghìn trăm vạn người. Suy ra đủ biết tất có bao nhiêu người đói rét.”.

Đối với việc làm chùa, đúc tượng, ông lý luận những việc làm ấy tốn kém hơn xây dựng cung A phòng và đặt vấn đề: “Đó há chẳng phải đều lấy từ nhân tài vật lực của trăm họ mà ra đó sao?”. Ta sẽ thấy những từ vừa nêu đã xuất hiện trong nhận xét của Lê Văn Hưu (1230-?) về việc làm chùa và độ tăng của Lý Thái Tổ do Ngô Sĩ Liên ghi lại trong ĐVSKTT 2 tờ 3b5-4a5. Lê Văn Hưu đã nói thế này: “Lý Thái Tổ lên ngôi vua mới được 2 năm, tông miếu chưa dựng, xã tắc chưa xây, mà trước đã dựng 8 chùa ở phủ Thiên Đức, lại trùng tu chùa quán ở các lộ, độ cho hơn 1000 người ở kinh đô làm sư, thì việc tiêu phí sức lực của cải không thể kể xiết. Của không phải do trời mưa xuống, sức chẳng phải của thần làm cho, há chẳng phải là khơi vét máu mỡ của dân ư? Khơi vét máu mỡ của dân mà có thể gọi là làm phước được ư? Vị chúa sáng nghiệp tự mình cần kiệm, còn sợ con cháu ngày sau xa xỉ lười nhác.

Thế mà Thái Tổ để phép lại như vậy, trách gì con cháu đời sau chẳng xây tháp cao ngất trời, dựng cột chùa bằng đá chạm, chùa Phật lộng lẫy hơn cả cung vua. Đám dưới học theo, đến nỗi có kẻ huỷ hoại thân thể, thay đổi y phục, bỏ cả sản nghiệp, trốn cả bà con, trăm họ quá nửa là sư, trong nước đến đâu cũng có chùa, nguồn gốc há chẳng phải từ đó mà ra sao?” Đọc lời vừa bình luận của Lê văn Hưu, người ta thường có ấn tượng đây là một lời phê phán Phật giáo và đặc biệt là Phật giáo nhà Lý, đứng trên quan điểm Nho giáo. Và trên thực tế hầu hết sách vở viết về Lê Văn Hưu đều có một nhận định chung như thế. Nhưng đó là một nhận định hoàn toàn sai lầm do không nghiên cứu đầy đủ hệ tư tưởng Phật giáo đời Trần. Nếu ai đã đọc tác phẩm của Lý Cao thì sẽ thấy ngay không chỉ tư tưởng mà ngay cả văn cú Lê Văn Hưu dùng trong lời bình luận vừa nêu, đã rút ra từ tác phẩm của Lý Cao.

Vậy trong thời Trần, ít lắm là có hai tác giả ở nước ta đã chịu ảnh hưởng sâu đậm hệ tư tưởng Phật giáo của Lý Cao, đó là vua Trần Thánh Tông và Lê Văn Hưu. Đấy là chưa kể ảnh hưởng của Lý Cao đối với thơ của thiền sư Không Lộ (?-1119) thường biết dưới bài Ngôn hoài. Ta phải thấy Lê Văn Hưu viết bộ Đại Việt sử kyù theo lệnh và dưới sự chỉ đạo của vua Trần Thánh Tông, như ĐVSKTT 5 tờ 33a8-b1 đã ghi: “Mùa xuân tháng giêng năm Nhâm Thân (1272) Hàn lâm viện học sĩ kiêm Quốc sử viện giám tu Lê Văn Hưu vâng lệnh viết xong Đại Việt sử ký từ Triệu Vũ Đế đến Lý Chiêu Hoàng gồm 30 quyển, dâng lên, vua xuống chiếu khen thưởng”.

Đại Việt sử kyù như thế là một bộ sử chính thức của nhà nước Đại Việt, cụ thể là nhà nước do vua Trần Thánh Tông lãnh đạo, tất nhiên phải phản ảnh quan điểm và lập trường viết sử của nhà nước này. Vì vậy ta không có gì ngạc nhiên khi tư tưởng và văn cú của Lý Cao đã xuất hiện trong thơ văn của Trần Thánh Tông và Lê Văn Hưu. Dĩ nhiên vấn đề làm chùa và độ người cho đi tu không phải đến thời Trần Thánh Tông mới trở thành một vấn đề nổi cộm cần xử lý. Ngay từ cuối thời Lý, vào những năm đầu của thế kỷ thứ 13, Đàm Dĩ Mống đã đề nghị sa thải tăng đồ với lời lẽ hết sức thô bạo, mà Đại Việt sử lược 3 tờ 13a10-b2 đã ghi lại: “Nay Tăng đồ cùng với dịch phu quá nửa, bọn chúng tự kết bè đảng, dựng bậy thầy trò, tụ nhóm, ở bầy, làm nhiều việc dơ, hoặc ở giới trường tinh xá, ngang nhiên rượu thịt, hoặc tại thiền phòng tịnh viện, riêng tự gian dâm, ngày ẩn tối ra, như đàn cáo chuột. Chúng làm nát tục hư đạo, dần dần thành thói. Việc đó nếu không cấm, để lâu càng tệ thêm”.

Trong các tác phẩm của mình, Trần Thái Tông cũng đã nói đến tình trạng: “Khi tới chùa chiền, gần Phật gần kinh, mắt không thèm ngó, phòng tăng điện Phật, gặp gỡ gái trai, cuối mắt đầu mày, ham mê sắc dục, không kiêng Hộ Pháp, chẳng sợ Long Thần, trố mắt ham vui, đầu chưa từng cúi”, và “chẳng riêng người tục, cả đến thầy Tăng, kinh luận tranh giành, cùng nhau công kích, chê các sư trưởng, nhiếc đến mẹ cha, cỏ nhẫn lụi vàng, lửa độc rực cháy, buông lời đau vật, cất tiếng hại người, không nghĩ từ bi, không theo luật cấm, bàn thiền tựa thánh, trước cảnh như ngu, dẫu ở cửa Không, chưa thành Vô Ngã”.

Tình trạng chùa chiền và tăng lữ Phật giáo thời vua Trần Thái Tông như thế. Cho nên, trong Phổ khuyến phát bồ đề tâm, Trần Thái Tông đã đưa ra chủ trương: “Chẳng hỏi đại ẩn tiểu ẩn, đâu phân tại gia xuất gia, chẳng nề tăng tục, chỉ cốt rõ lòng, vốn không nữ nam, cớ sao trước tướng. Người chưa hiểu chia bừa thành tam giáo, giác ngộ rồi cùng thấu một chữ Tâm”. Chính xuất phát từ một chủ trương như vậy, Trần Thánh Tông và Lê Văn Hưu mới cho việc làm chùa xây tháp là “khơi vét máu mỡ của dân” và những kẻ xuất gia chỉ là những người “huỷ hoại thân thể, thay đổi y phục, bỏ bê sản nghiệp, trốn tránh bà con”

Lớn lên và được giáo dục trong một môi trường văn hoá như thế của gia đình, tất nhiên vua Trần Nhân Tông cảm thấy tính bức xúc của việc đề ra một giải pháp vừa có lợi cho nước cho dân, vừa có ích cho đạo. Và chính ở đây vai trò của Tuệ Trung Trần Quốc Tung trở nên quan trọng. Trong đoạn văn ghi lại kinh nghiệm ngộ đạo của mình qua cuộc đối thoại vào năm 1287 đã trích ở trên, vấn đề đặt ra hết sức cụ thể và thường gặp, đó là: “Chúng sinh quen với việc uống rượu ăn thịt thì làm sao tránh được tội báo?”. Đây là một thực tế ta có thể gặp ở bất cứ thời nào và ở bất cứ địa phương nào, chứ không phải chỉ là một thực tế của thời đại Trần Nhân Tông và tại quốc gia Đại Việt. Cách giải quyết thực tế này hết sức giản dị theo quan điểm của Tuệ Trung.

Đó là đừng đặt nó thành vấn đề. Bản thân của việc uống rượu ăn thịt chẳng có gì là tội phúc trong đó cả. Đúng như Tuệ Trung đã trả lời:

Ăn cỏ với ăn thịt
Chúng sinh mỗi có thức
Xuân về trăm cỏ sinh
Chỗ nào thấy tội phúc.

Đến sau này, khi viết bản Cư trần lạc đạo phú, Trần Nhân Tông đã diễn tả lại quan điểm ấy một cách dễ hiểu hơn:

Ở đời vui đạo hãy tuỳ duyên
Đói cứ ăn đi mệt ngủ liền
Có báu trong nhà thôi khỏi kiếm
Vô tâm đối cảnh hỏi chi thiền.

Thế đã rõ, đối với Trần Nhân Tông, Phật giáo là cuộc sống, không có sự cách ly phân biệt, bởi vì Phật giáo là gì, nếu không phải đó là một quá trình đi tìm chân lý. Mà chân lý thì không nằm trong Phật giáo mà nằm chính ngay ở giữa lòng cuộc sống. Nói một cách hình ảnh như trong kinh Kim cương, mà Phật giáo đời Trần coi như một bộ kinh cơ bản, thì giáo lý Phật giáo như ngón tay chỉ mặt trăng, như chiếc bè đưa người sang sông. Cho nên, ngay cả giáo lý Phật cũng phải buông bỏ, mới có thể giác ngộ được. Và cũng chính kinh này đã nhấn mạnh đến tư tưởng “tất cả pháp đều là Phật pháp”. Từ đó, ta không ngạc nhiên với chủ trương Cư trần lạc đạo (ở đời mà vui đạo) của vua Trần Nhân Tông.

Bài phú viết về tư tưởng ở đời mà vui đạo này có tên chính thức là Cư trần lạc đạo phú, gồm 10 hội. Cho nên, trong bản thư mục của An Thiền viết vào đầu thế kỷ thứ 19 ở ĐaÏo giáo nguyên lưu quyển thượng tờ 5a6, nó được gọi là Trần triều thập hội lục. Ngay câu mở đầu của hội thứ nhất, Trần Nhân Tông đã xác định cho ta biết phạm trù đời và đạo ở đây có nghĩa gì:

Mình ngồi thành thị
Nết dụng sơn lâm
(Hội thứ nhất)

Đời là thành thị, đạo là sơn lâm. Nhưng một con người dù ở thành thị, gánh vác bao nhiêu việc đời, song cách xử lý vấn đề của người ấy vẫn thanh tịnh trong sạch như ở núi rừng. Đây rõ ràng phản ảnh quan điểm “chẳng hỏi đại ẩn tiểu ẩn, không chia tại gia xuất gia”, mà Trần Thánh Tông đã đề ra. Xưa nay ai cũng biết đại ẩn là sống ở thị thành mà vẫn giữ lòng mình trong sáng, còn tiểu ẩn là tránh vào núi rừng để trau dồi bản thân. Người Phật tử Việt Nam vào thời Trần, như thế, tuỳ vào thành phần xã hội, tuỳ theo khả năng, mà thể hiện đạo sống của mình ở giữa đời. Cho nên để giác ngộ họ chỉ cần:

Dứt trừ nhân ngã,
Thì ra thực tướng kim cương
Dừng hết tham sân,
Mới làu lòng mầu viên giác.

(Hội thứ hai)

Từ đó, không có vấn đề phải tìm một nơi nào khác, ngoài chỗ mình đang sống, để tìm ra sự giác ngộ được. Nếu vào thời mình vua Trần Thái Tông đã nghe quốc sư Phù Vân nói tới việc “trong núi vốn không có Phật, Phật ở ngay trong lòng, lòng lặng mà hiểu, đó chính là chân Phật” thì khi viết Cư trần lạc đạo phú, vua Trần Nhân Tông cũng đã đồng tình:

Áng tư tài, tính sáng chẳng tham,
Há vì ở Cánh Diều Yên Tử
Rần thanh sắc, niệm dừng chẳng chuyển,
Lọ chi ngồi am Sạn non Đông.

Đâu phải vì sống ở trên núi Cánh Diều của Yên Tử hay tại am Sạn của Đông Sơn, mà người ta có thể giác ngộ được. Những nơi ấy có thể để cho ta ngắm nhìn vẻ đẹp của non sông, mà di dưỡng tinh thần, như Huyền Quang đã viết trong Vịnh Vân Yên tự phú:

Ta nay:

Ngồi đỉnh Vân Tiêu
Cưỡi chơi Cánh Diều
Coi Đông Sơn tựa hòn kim lục
Xem Đông Hải tựa miệng con ngao

Sự giác ngộ do thế phải tìm ở giữa cuộc đời. Đừng tìm nó trong rừng núi. Tuy nhiên, vua Trần Nhân Tông không phải đi đến chỗ cực đoan phủ nhận lợi ích của rừng núi và cuộc sống ở rừng núi.

Bản thân vua Trần Nhân Tông đã nhiều lần vào sống những nơi rừng núi hoang dã như Yên Tử, Vũ Lâm. Trong Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca, vua Trần Nhân Tông đã tả lại cuộc sống rừng núi ấy:

Yên bề phận khó
Kiếm chốn dưỡng thân
Khuất tịch non cao
Náu mình sơn dã
Vượn mừng hủ hỷ
Làm bạn cùng ta
Vắng vẻ ngàn kia
Sanh lòng hỷ xả

Điểm quan trọng không phải là sống ở rừng núi hay thị thành. Vấn đề là làm sao giác ngộ được sự thật. Đấy là mấu chốt của vấn đề. Ta thấy sự giác ngộ có thể tìm thấy ở bất cứ nơi đâu, đặc biệt là chính giữa cuộc đời trần tục đầy những hệ luỵ thế sự. Chính trong cuộc đời trần tục ấy mà giác ngộ được thì giá trị còn nâng lên gấp bội. Bởi vì bất cứ một đất nước nào cũng đều là một cộng đồng dân tộc với nhiều nghĩa vụ xã hội và liên đới trách nhiệm. Không ai có thể tồn tại bên ngoài xã hội. Do thế, vua Trần Nhân Tông đã ca ngợi và quý trọng một sự giác ngộ được thực hiện ở giữa cuộc đời đầy phiền luỵ và liên đới ấy, mà bản thân vua là một thí dụ điển hình:

Trần tục mà nên, phúc ấy càng yêu hết tấc
Sơn lâm chẳng cốc, hoạ kia thực cả uổng công.

(Hội thứ ba)

Thực tế bản thân vua Trần Nhân Tông đã tìm thấy sự giác ngộ của mình chính trong những ngày rộn rịp nhất của cuộc đời mình khi đang ráo riết chuẩn bị để đối phó với cuộc chiến tranh do Hốt Tất Liệt tiến hành đối với nước ta vào mùa hè năm 1287. Thời điểm giác ngộ này lại xảy ra ngay sau khi mẹ vua Trần Nhân Tông vừa mất. Giữa bao nhiêu biến động và phiền toái của cuộc đời, con người vẫn tìm ra những giờ phút an nhàn tự tại cho bản thân mình. Đúng như Trần Nhân Tông đã nói:

Muôn nghiệp lặng, an nhàn thể tính
Nửa ngày rồi, tự tại thân tâm

Từ đó mọi người nếu đạt được “muôn nghiệp lặng” thì thể tính mình an nhàn. Sự giác ngộ đâu cần tách rời con người, và đức Phật ở ngay bên trong mỗi một chúng ta. Vua Trần Nhân Tông nói nếu mỗi một chúng ta sống có đạo đức nhân nghĩa, sống có kỷ luật và rộng lượng thì mỗi một chúng ta đều là những vị Phật Thích Ca, vị Phật Di Lặc:

Tích nhân nghì, tu đạo đức
Ai hay này chẳng Thích Ca
Cầm giới hạnh, đoạn xan tham,
Chỉn thực ấy là Di Lặc

(Hội thứ tư)

Như thế đâu chỉ có một vị Phật Thích Ca lịch sử và một vị Phật Di Lặc của tương lai. Người Phật giáo thời đại Trần Nhân Tông thấy mình có thể sống như những vị Phật này, nếu cùng với nhân nghĩa và đạo đức, họ có một cuộc sống giản dị:

Áo miễn chăn đầm ấm qua mùa hoặc chằm hoặc xể
Cơm cùng cháo đói no đòi bữa dầu bạc dầu thoa

(Hội thứ năm)

Đọc hai câu này ta nhớ đến sự kiện vua Trần Nhân Tông, sau khi cứ điểm Nội Bàng thất thủ vào cuối năm Giáp Thân, đã từ kinh thành đi ra Hải Đông gặp Trần Hưng Đạo, suốt ngày không ăn, đến chiều tối có tên tiểu tốt Trần Lai đem dâng cho vua một bát cơm gạo xấu, mà ĐVSKTT đã ghi lại ở trên. Người Phật tử Việt Nam, đến ngay như cả một vị vua, đã sống giản dị như thế, nhưng họ là những người:

Sạch giới lòng, dồi giới tướng nội ngoại nên Bồ Tát trang nghiêm

Ngay thờ chúa, thảo thờ cha, đi đỗ mới trượng phu trung hiếu.

(Hội thứ sáu)

Mẫu người Phật tử Việt Nam thời Trần, như thế, là một mẫu người Bồ Tát trang nghiêm, là một mẫu người trượng phu trung hiếu. Bồ Tát dĩ nhiên là một phạm trù tư tưởng lớn của Phật giáo, còn trượng phu là một phạm trù của tư tưởng Nho giáo. Nhưng cứ đọc các tác phẩm Nho giáo nói về trượng phu, ta mới thấy những đóng góp mới của Trần Nhân Tông. Trong thiên Đằng Văn Công hạ của Mạnh tử ta được bảo rất rõ thế nào là một trượng phu: “Phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất, thử chi vị đại trượng phu” (giàu sang không thể mê hoặc, nghèo hèn không thể lay chuyển, uy vũ không thể khuất phục, đó gọi là đại trượng phu).

Trượng phu trong tư tưởng Nho giáo là thế, nhưng so với định nghĩa của Trần Nhân Tông ta thấy nội dung đó hạn hẹp và tủn mủn, bởi vì “ngay thờ chúa, thảo thờ cha”, một con người như thế tất không thể nào bị tác động bởi giàu sang, nghèo hèn hay uy vũ. Nội hàm của phạm trù trượng phu trong tư tưởng Trần Nhân Tông do vậy tỏ ra rộng lớn và phong phú hơn nhiều. Đây là một thí dụ điển hình khác của việc tổ tiên ta có thể sử dụng một số từ ngữ Trung Quốc, mà khi đọc lên, thường gây ấn tượng mang sắc thái Nho giáo.

Nhưng khi đi sâu vào phân tích, ta thấy những từ ngữ này mang một nội dung khác hẳn. Trước đây, chúng tôi đã thử phân tích tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi mà người ta thường cho là của Nho giáo, và đã đạt đến những kết luận hoàn toàn khác hẳn. Từ đó mẫu người lý tưởng của Phật giáo Việt Nam lần đầu tiên được quy định một nội dung hết sức cụ thể. Họ không chỉ “sạch giới lòng, dồi giới tướng” để trở nên “Bồ Tát trang nghiêm”, mà còn “ngay thờ chúa, thảo thờ cha” để thành những “trượng phu trung hiếu”.

Đây có thể nói là một đúc kết về hình tượng người Việt Nam lý tưởng, chứ không phải chỉ của Phật giáo. Thực tế những người làm nên sự nghiệp oanh liệt của dân tộc ta vào thời Trần Nhân Tông có thể nói hầu hết đều là Phật tử, từ những vị lãnh đạo tối cao ở trung ương như Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải cho đến những người dân ở xã ấp như Lê Công Mạnh và anh em con cháu. Vì họ là những Bồ Tát trang nghiêm nên đối với bản thân họ giữ gìn kỷ luật và sống cuộc sống có lý tưởng. Nhưng đồng thời họ cũng là những trượng phu trung hiếu, nên họ trung thành với tổ quốc, sống hiếu thảo với cha mẹ ông bà:

Vâng ơn Thánh, xót mẹ cha, thờ thầy học đạo.
Mến đức Cồ, kiêng bùi ngọt, cầm giới ăn chay.

(Hội thứ bảy)

để có thể đóng góp cho xã hội qua những công tác cụ thể như bắc cầu, đóng đò với một tấm lòng hỷ xả, từ bi:

Dựng cầu đò, dồi chiền tháp,
Ngoại trang nghiêm sự tướng hãy tu.
Săn hỷ xả, nhuyễn từ bi
Nội tự tại kinh Lòng hằng đọc

(Hội thứ tám)

Sau hai cuộc chiến tranh do quân thù áp đặt vào những năm 1285 và 1288, bao nhiêu cơ sở hạ tầng của đất nước ta, đặc biệt là hệ thống cầu cống và bến đò, do yêu cầu tác chiến về phía ta cũng như sự tàn phá không tiếc thương của kẻ thù, đã bị huỷ hoại gần hết. Thế mà trong lần đi sứ vào năm Chí Nguyên Nhâm Thìn (1292), tên phó sứ Trần Phu đã thấy ở kinh đô Thăng Long của Đại Việt những chiếc cầu bắc qua sông hùng vĩ. Y viết: “Từ sứ quán đi 60 dặm thì qua tới cầu An Hoá, lại đi một dặm thì đến phía bắc cầu Thanh Hoá. Trên cầu này là một ngôi nhà 19 gian” như ta đã thấy ở trên. Cả nước Đại Việt là một công trường xây dựng lớn sau chiến tranh. Người dân Đại Việt hăng say lao động để kiến tạo lại đất nước mình sau những năm chiến tranh gian khổ và mất mát.

Chính hình ảnh và khí thế của những con người lao động như thế đã đập vào mắt người lãnh đạo đất nước, để lại trong tâm khảm những ấn tượng khó phai mờ. Cho nên khi viết Cư trần lạc đạo phú, vua Trần Nhân Tông đã không quên đưa việc dựng cầu đò, xây chiền tháp để làm cho đất nước đẹp đẽ, trở thành một nhiệm vụ, một nghĩa vụ mà người Phật tử Việt Nam có bổn phận phải hoàn thành đối với tổ quốc.

Và tổ quốc Việt Nam sau những năm tháng chiến tranh ấy đã trở thành một cõi đất Phật, mà trạng nguyên Huyền Quang Lý Tải Đạo đã diễn tả trong bài phú Vịnh chùa Vân Yên:

Phen những ôi!
Tây Trúc dường nào
Nam châu có mấy
Non Linh Thứu ai đem về đây
Cảnh Phi Lai mặt đà thấy đáy,
Vào chưng cõi Thánh thênh thênh
Thoát rẽ lòng phàm phây phấy

Đất nước Việt Nam vào thời ấy được nhìn như thế. Cho nên, người dân đã saün sàng hy sinh chiến đấu để bảo vệ, và cũng saün sàng hăng say xây dựng để kiến tạo một cõi Phật cho chính mình và con cháu. Người Phật tử Việt Nam vào thời ấy tuy có nhận định việc xây dựng chùa chiền là “khơi vét máu mỡ của dân”, nhưng không phải cực đoan đi đến chỗ phủ nhận việc xây dựng chùa chiền, hay chống lại một sự nghiệp như thế. Có lẽ trong tâm thức tầng lớp lãnh đạo Phật tử Việt Nam thời đó vẫn thấy chùa chiền là nơi để củng cố nền vững bền của đất nước. Phạm Sư Mạnh, người học trò xuất sắc của Chu Văn An (1292-1371), đã viết về chùa Báo Thiên với những câu:

Trấn áp đông tây củng đế kỳ
Khuy nhiên nhất tháp độc nguy nguy
Sơn hà bất động kình thiên trụ
Kim cổ nan ma lập địa chu

(Trấn áp đông tây giữ đế đô
Ngang nhiên ngọn tháp vút lên nhô
Non sông vững chãi tay trời chống
Kim cổ dựng xây đất khó mờ)

Và gần hai trăm năm sau, vua Lê Thánh Tông vẫn viết về chùa Trấn Quốc trong cùng một mạch suy nghĩ như vậy:

Trung lập càn khôn vững đế đô
Mãng danh Trấn Quốc ở Tây Hồ

Cho nên, vua Trần Nhân Tông vẫn kêu gọi mọi người, không chỉ “dựng cầu đò”, mà còn phải “dồi chiền tháp”, vẫn đánh giá cao vai trò của chùa chiền trong đời sống văn hoá xã hội của người dân, như chính vua Trần Nhân Tông đã nhận xét:

Núi hoang rừng quạnh,
ấy là nơi dật sĩ tiêu dao.
Chiền vắng am thanh,
Chỉn thực cảnh đạo nhân du hí

Quả vậy, dù nói gì thì nói, ngồi chùa trong một buổi chiều thu nào đó có thể đã gợi cho họ những cảm xúc man mác, mà bản thân vua Trần Nhân Tông đã trải qua:

Chùa cổ đìu hiu khuất khói thu
Thuyền câu chiều quạnh tiếng chuông đưa
Nước quang núi lặng bay âu trắng
Gió đứng mây đùa cây đỏ thưa
(Cổ tự thê lương thu ái ngoại
Ngư thuyền tiêu sắt mộ chung sơ
Thuỷ minh sơn tịnh bạch âu quá
Phong định vân nhàn hồng thụ sơ)

Nhưng dựng cầu đò, xây chiền tháp, người Phật tử Việt Nam thời Trần Nhân Tông vẫn không quên nhiệm vụ chủ yếu của mình là đi tìm sự giác ngộ thông qua chính cuộc sống trần thế của mình:

Rèn lòng làm Bụt,
Chỉn xá tua một sức dồi mài.
Đãi cát kén vàng,
Còn lại phải nhiều phen lựa lọc.

Song để “rèn lòng làm Bụt”, người Phật tử có nhiều cách. Có thể họ học theo lối của thiền sư Nam Tuyền Phổ Nguyện chém mèo, hoặc theo cách Tử Hồ Lợi Tung đuổi chó v.v.

Vương lão chém mèo,
Rạt thảy lòng ngừa thủ toạ
Thầy Hồ khua chó,
Trỏ xem trí nhẹ con giàng

(Hội thứ chín)

Và còn nhiều phương pháp giác ngộ khác nhau nữa, mà vua Trần Nhân Tông đã dành cả hội thứ chín này để trình bày từ thời sơ tổ? Đạt Ma gặp vua Vũ Đế nhà Lương cho đến thiền sư Linh Vân Chí Cần thấy hoa đào nở mà giác ngộ, đại sư Hương Nghiêm khi cuốc đất hòn đá văn vào cây trúc, nghe tiếng gõ và hiểu được chuyện trước khi cha mẹ sinh ra ta là ai.

Dù có nhiều phương pháp và phương thức giác ngộ khác nhau, nhưng chúng vẫn không khác nhau là mấy, vì chân lý giác ngộ là một:

Vậy cho hay:

Cơ quan tổ giáo
Tuy khác nhiều đàng
Chẳng cách mấy gang.

(Hội thứ chín)

Sống đời mà vui đạo theo vua Trần Nhân Tông như thế là một cuộc sống thiền, có thể dùng các phương pháp thiền khác nhau để giác ngộ, chứ không gò bó vào bất cứ một lối thiền nhất định nào. Người hành giả có nhiều lựa chọn, nhưng điểm đến cuối cùng vẫn không thay đổi, đó là tìm sự giác ngộ trong đời sống thường ngày của mình, không phân biệt sơn lâm hay thành thị:

Tượng chúng ấy
Cốc một chân không
Dùng đòi căn khi
Nhân lòng ta vướng chấp khôn thông
Há cơ tổ nay còn thửa bí
Chúng tiểu thừa cốc hay chửa đến,
Bụt xá ngăn bảo sở hoá thành
Đấng thượng sĩ chứng thực mà nên
Ai ghè có sơn lâm thành thị

(Hội thứ 10)

Phương pháp thiền khác nhau là vì dùng cho những căn cơ khác nhau, nhưng chân lý là một. Nếu chúng ta chưa giác ngộ được thì vì bản thân mình chưa đạt tới chứ không phải vì các phương pháp Phật tổ bày ra mà không thực hiện được. Tất nhiên vua Trần Nhân Tông cũng giống như các thiền sư trước thời mình đều biết rõ thiền không phải dễ giác ngộ gì. Cho nên trong Đắc thù lâm tuyền thành đạo ca vua đã nói tới tình trạng:

Phô người học đạo
Vô số nhiều thay
Trúc hoá nên rồng
Một hai là hoạ

Thực tế này không phải là mới. Một thiền sư Trung Quốc là Vĩnh Minh Diên Thọ (904-975) cũng từng nói đến việc tu thiền “muôn người tu thì một người được”. Còn bản thân vua Trần Nhân Tông cũng thấy là vô số người tu thiền, nhưng chứng được thiền thì hoạ may có được một hai.

Và chính ngay vua Trần Thái Tông cũng nói đến tình trạng những vị sư tu thiền là “bàn thiền tợ thánh, đối cảnh như ngu”. Lý do cho tình trạng này, vua Trần Nhân Tông đã chỉ ra cũng ở Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca:

Bởi lòng vờ vịt
Trỏ bắc làm nam

Chỉ ra như thế này ta thấy đâu đây như vang bóng câu trả lời của Pháp Minh cho hoàng đế Lý Miễu cách thời vua Trần Nhân Tông đã gần ngàn năm: “Ôm lấy chuyện bậy để hy vọng điều phải, giữ chặt việc giả để chờ đợi sự chân, chần chờ hai lòng, trù trừ đôi ngả thì Phật dù có phóng quang động địa, ai mà có thể thấy cho ư?” (Lê Mạnh Thát, Lịch sử Phật giáo Việt Nam, I, Thành phố Sài Gòn, 1999, tr. 428). Rõ ràng, lòng vờ vịt của vua Trần Nhân Tông chính là lối “chần chờ hai lòng, trù trừ đôi ngả” của những người muốn thấy Phật vào thời Lý Miễu. Một khi lòng dạ đã vậy, thì chắc chắn chỉ “ôm chuyện bậy mà mong điều phải, giữ việc giả để chờ sự chân”, bảo đi về hướng bắc nhưng lại theo phương nam mà rảo bước. Thế thì làm sao mà hy vọng giác ngộ được.


Tuy nhiên, khi đã giác ngộ rồi, thì đâu có phân biệt gì sự khác nhau giữa sơn lâm và thành thị, giữa đạo và đời, giữa cuộc sống tĩnh lặng trong rừng núi và công việc xô bồ ở phố phường. Nội dung của tư tưởng Cư trần lạcđạo là thế. Nó được hình thành để thoả mãn yêu cầu lý luâïn cho một giai đoạn Phật giáo mới, giai đoạn người Phật tử phải thực hiện nhiệm vụ dân tộc của mình, đồng thời phải tạo cho Phật giáo một sức sống mới bằng cách đưa giáo lý vào trong việc thực hiện nhiệm vụ dân tộc đó, mà bản thân vua Trần Nhân Tông là một điển hình nổi bật. Ta đã thấy sau khi xuất gia “mặc cà sa, nằm trướng giấy” với “cà một vò, tương một hũ” ở tại núi Yên Tử. Vua Trần Nhân Tông đã không bao giờ sao nhãng đối với các vấn đề đất nước, đăïc biệt là vấn đề Chiêm Thành. Hai châu Ô, Lý đã trở thành đất đai Đại Việt trong thời gian vua đã xuất gia.

Đây phải nói là một điểm sáng lạ kỳ trong đời sống của một người xuất gia như vua Trần Nhân Tông. Chưa bao giờ trong lịch sử Phật giáo ở nước ta hay ở bất cứ một nước nào khác, mà một người xuất gia lại có thể mở mang bờ cõi, và mở mang bờ cõi một cách hoà bình. Căn cứ vào giới luật của hàng Phật tử bình thường sống ở các chùa chiền, mà ta hay gặp, thì một người xuất gia không bao giờ được phép đi làm mai mối cho việc dựng vợ gả chồng. Thế mà Hương Vân Đại Đầu Đà đã làm việc đó và đã làm một cách thành công.

Tất nhiên, Phật giáo Việt Nam, đặc biệt là Phật giáo thiền tông, có những quy định giới luật của riêng mình, mà họ gọi là “quy ước thiền đường”, như nhan đề một cuốn sách của thiền sư Minh Giác Kỳ Phương (1682-1744) đã có và thường không liên hệ nhiều với loại giới luật bình thường của nó. Điểm đặc biệt thứ hai là sau khi đã làm mai mối thành công như thế, vua Trần Nhân Tông trở về Đại Việt gặp sự chống đối của hầu hết triều đình, đặc biệt là tầng lớp trí thức thời bấy giờ. Họ đã viết văn làm thơ để chê cười việc Hương Vân Đại Đầu Đà đem cô con gái cành vàng lá ngọc của mình gả cho vua Chiêm mà họ cho là tên mọi, một giống người hạ cấp. Quan điểm kỳ thị này hơn một trăm năm sau, những trí thức như Ngô Sĩ Liên vẫn tiếp tục bám lấy và lên tiếng bình luận:

“Xưa Hán Cao Hoàng vì Hung Nô nhiều lần làm khổ biên giới, đem con gái nhà dân làm công chúa để gả cho Thiền Vu. Kết hôn với người không phải giống, tiên nho đã từng chê, song có ý muốn việc binh đao được chấm dứt và dân được yên.

Điều đó còn có thể nói được. Nguyên Đế nhà Hán, nhân Hô Hàn đến chầu xin làm rể nhà Hán, nhà Hán đem Vương Tường gả cho, cũng là có cớ. Còn Nhân Tông đem con gái gả cho chúa Chiêm Thành là nghĩa gì? Nếu nói nhân đi chơi, trót hứa, sợ thất tín, thì sao không đổi mệnh được ư? Vua giữ ngôi trời, còn Thượng hoàng thì đã xuất gia, vua đổi mệnh có khó gì, mà lại đem gả cho người xa không phải giống cho đúng lời hứa trước, rồi lại dùng mưu gian đánh cướp lại về sau, thế thì tín ở đâu?”

Phải là một người thấm nhuần sâu sắc tư tưởng Phật giáo như vua Trần Nhân Tông mới có một cái nhìn bình đẳng về con người. Từ thời Mâu Tử, người Phật giáo đã sử dụng lý luận mọi người đều có tính Phật để bác bỏ tư tưởng kỳ thị của Đại Hán cùng sự hùa theo của đám nhà Nho để coi dân tộc ta là mọi rợ và người Hán là Hoa Hạ. Nghe lời bình luận vừa nêu của Ngô Sĩ Liên, ta vẫn còn thấy phảng phất thứ tư tưởng kỳ thị a dua ấy.

May mắn cho dân tộc là vào lúc đó còn có các nhà lãnh đạo đất nước có trách nhiệm đã thấm nhuần sâu sắc giáo lý Phật giáo như Văn Túc Vương Trần Đạo Tải và Trần Khắc Chung đã quyết định việc này, và đưa đến một kết thúc êm đẹp. Công chúa Huyền Trân đã đi về nhà chồng và nhân dân Đại Việt không tốn một mũi tên, một người lính mà có thêm một dải đất trên 200 cây số. Hệ tư tưởng của dòng thiền Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tông sáng lập, như thế đã giải quyết một loạt các vấn đề đặt ra cho Phật giáo Việt Nam vào thời đó nhằm cơ bản thoả mãn được các đòi hỏi của dân tộc, mà trước đó chưa được thoả mãn.

Ta đã thấy không phải vô cớ mà tư tưởng Cư Trần Lạc Đạo đã được đề ra và xác định nội dung. Một lần nữa, hệ tư tưởng này đã được chứng minh là xuất phát từ thực tiễn của Đại Việt và có nhiệm vụ giải quyết những vấn đề do thực tiễn này phát sinh. Trên đây chúng tôi chỉ nêu một số vấn đề cơ bản mà tư liệu hiện nay cho phép. Chúng tôi chưa bàn đến những vấn đề thuần tuý chuyên môn liên hệ về thiền. Chẳng hạn vấn đề có-không, mà trong buổi giảng cuối đông năm Giáp Thìn (1304) tại chùa Sùng Nghiêm, vua Trần Nhân Tông đã có một bài thơ dài thuyết giảng. Tất nhiên về vấn đề này cuối cùng Trần Nhân Tông cũng nói nó là “như thế như thế”, nghĩa là, đòi hỏi người đối thoại tham học tự mình giải quyết lấy thông qua những gợi mở của người hướng đạo mình.

Thực tế này, như vua Trần Nhân Tông đã trình bày trong Cư trần lạc đạo phú, chỉ để cho những “thượng sĩ thực chứng mà nên”. Những vị thượng sĩ này trong dòng thiền Trúc Lâm có thể thuộc nhiều thành phần xã hội khác nhau, không nhất thiết giới hạn chủ yếu trong các viên chức nhà nước. Sau thời Trần Nhân Tông, Phật giáo đã phát triển theo hướng tư tưởng Cư trần lạc đạo này. Phật giáo không còn dành riêng cho bất cứ một bộ phận nào của xã hội, dù bộ phận đó có ưu tú tới đâu.

Nó lan khắp mọi tầng lớp nhân dân, đúng như văn bia do Lê Quát viết cho chùa Thiệu Phúc ở Bái thôn thuộc lộ Bắc Giang vào năm 1270 và Ngô Sĩ Liên đã chép lại trong ĐVSKTT 7 tờ 36a3-b4 như sau: “Nhà Phật lấy hoạ phúc để cảm động lòng người, sau được người ta tin sâu bền như thế. Trên từ vương công cho đến dân thường, hễ bố thí vào việc Phật thì tuy đổ hết tiền của cũng không sẻn tiếc, ví như ngày nay gửi gắm vào tháp chùa thì trong lòng hớn hở như cầm được khoán ước để hưởng được sự báo ứng này về sau. Cho nên trong từ kinh thành ngoài đến châu phủ, cho đến thôn cùng ngỏ hẻm, không bảo mà theo, không thề mà tin. Chỗ nào có nhà người ở, tất chỗ đó có chùa Phật, hỏng rồi lại xây, hư rồi lại sửa. Lâu đài chuông trống so với dân cư chiếm đến nửa phần.

Đạo Phật thịnh rất dễ dàng, mà sự tôn sùng lại rất lớn. Ta tuổi trẻ đọc sách, khảo xét xưa nay cũng hiểu sơ được đạo Thánh hiền để giáo hoá dân này, mà rốt cuộc chưa thể làm cho một làng tin theo, từng dạo xem núi sông, dấu chân in đến nửa thiên hạ, mà tìm cái gọi là nhà học văn miếu, thì chưa từng có thấy một nơi. Ta do thế rất lấy làm xấu hổ với tín đồ nhà Phật, bèn viết ra đây để tỏ lòng”. Sự hưng thịnh của Phật giáo cho đến cuối thế kỷ thứ 14, khi nhà Trần đã suy vong, chắc chắn đã xuất phát từ hệ tư tưởng Cư trần lạc đạo vừa nói. Phật giáo không dành riêng cho một bộ phận những người tu hành, cũng chẳng phải riêng một bộ phận quý tộc hay viên chức nhà nước.

Phật giáo là của mọi người, khắp hang cùng ngõ hẻm, ở đâu có nhà dân thì ở đó có chùa Phật, như Lê Quát đã nói. Sự hưng thịnh này có sự đóng góp không nhỏ của vua Trần Nhân Tông và hệ tư tưởng của dòng thiền do vua sáng lập. Sự thật như thế, với minh văn như thế. Vậy mà vẫn có những người cứ bảo Phật giáo suy tàn vào cuối thời Trần. Đặc biệt sau cái chết của thiền sư Huyền Quang (1254-1334) thì Phật giáo “thời hưng thịnh chấm dứt”. (Nguyễn Lang, Việt Nam Phật giáo sử luận. Sài Gòn. Lá Bối, 1974, tr.337).

Không những không hết một thời thịnh vượng, Phật giáo thiền phái Trúc Lâm còn phát triển mạnh mẻ, để chuận bị gánh vác trước dân tộc và đạo pháp những nhiệm vụ mới mà lịch sử đã giao phó. Lợi dụng lúc đất nước ta có vấn đề, bọn xâm lược Minh đã tràn qua. Thế là cả một dân tộc đứng lên cầm vũ khí, từ nhà sư như Phạm Ngọc, cho đến những Phật tử như Trần Trùng Quang, Lê Lợi, Nguyễn Trãi để đánh đuổi quân thù với kết cục là những chiến thắng Chi Lăng, Xương Giang vang dội đem lại nền độc lập cho tổ quốc và sự ra đời của nhà Lê. Phật giáo thiền Trúc Lâm Yên Tử do thế, đã tiếp tục sự nghiệp vì đạo vì dân của mình vào các triều đại sau với các nhân vật nổi bật như thiền sư Đạo Khiêm (?-1445), thiền sư Viên Thái (1440-1460?), trạng nguyên Lê Ích Mộc (1459-?), thiền sư Pháp Tính (1470-1550?), thiền sư Thọ Tiên Diễn Khánh (1550-1620?), thiền sư Chân An Tuệ Tĩnh (?1711), thiền sư Chân Nguyên Tuệ Đăng (1648-1726) và đặc biệt thiền sư Hải Lượng Ngô Thời Nhiệm (1746-1803). Nhưng đây sẽ là chủ đề cho một nghiên cứu khác.

Đăng bởi Vanachi vào 10/02/2006 18:13
https://www.thivien.net/Tr%E1%BA%A7n-Nh%C3%A2n-T%C3%B4ng/author-EY7jN0xHQfiiJpD91KwIgw   

Trong lịch sử Việt Nam, có những vị vua giỏi giang cáng đáng và lãnh đạo nước trong những tình huống khó khăn. Trần Nhân Tông là một trong những vị vua đầu khai triều và xây dựng nhà Trần. Triều ông là giai đoạn cực thịnh nhất của nhà Trần. Ông lãnh đạo nước trong những thời kỳ gay cấn nhất của lịch sử Việt Nam: chiến tranh xâm lược của đạo quân Mông Cổ reo rắc kinh hoàng ở khắp lục địa Á-Âu. Trong hai cuộc xâm lăng của Mông Cổ lần hai và lần ba, ông đã cùng tướng sĩ và nhân dân đối phó và đánh bại giặc. Ông là người mở ra Hội nghị Diên Hồng hỏi ý kiến toàn dân và cùng nhân dân đối kháng địch. Trần Nhân Tông không những là vị vua cương chính và gần dân mà còn là một đạo sĩ Phật giáo hiền tài, một trong ba sư tổ sáng lập ra trường phái Trúc Lâm duy nhất ở Việt Nam.

1- Con người và sự nghiệp -

(a) Bản chất con người - Thái tử Trần Khâm tức Trần Nhân Tông lên ngôi vua thay thế Thượng Hoàng Thanh Tông năm 1279. Ông là một vị vua có cốt ở dân và có một târn hồn Việt cội rễ. Ẩn tàng trong ông là ý thức về nguồn, gợi nhớ gốc tổ Rồng Tiên, như lời ông từng nói với con Trần Anh Tông và Quốc Công Trần Quốc Tuấn: “Nhà ta vốn là dân hạ bạn, đời đời ưa chuộng việc hùng dũng… thích hình rồng vào đùi để tỏ ra không quên gốc.” Tục xâm hình rất phổ biến trong dân gian Việt Nam từ thời Hùng Vương, đến đời Trần Nhân Tông thì phát triển mạnh mẽ. Từ vua quan đến quân dân đều vẽ xâm hình rồng trước bụng, sau lưng và hai vế đùi. Lúc này người ta chẵng những quan niệm xâm hình rồng để khi xuống nước không bị giao long làm hại mà còn ngầm nhắc nhở nhau về một nguồn gốc như lời vua nhắn nhủ.Tục này thịnh hành đến nổi người Trung Hoa trông thấy gọi là “thái long” tức rồng vẽ. Theo sứ nhà Nguyên Trần Phụ, thì mỗi người dân Đại Việt còn thích chữ “Nghĩa di quyền phụ, hình vu báo quốc” (Vì việc nghĩa mà liều thân, vì ơn nước mà báo đền). Điều này cho thấy dưới đời vua Trần Nhân Tông, quân dân đều một lòng và tụ tập quanh một ông vua có căn cơ là gốc dân.

(b) Tư cách lãnh đao - Nhân Tông là một vị vua anh minh, biết dùng và trọng dụng nhân tài. Đời ông, nhân tài, anh hùng, tuấn kiệt lũ luợt kéo ra giúp nước, lòng người như một. Bên ông, về quốc triều có Thái sư Trần Quang Khải, về binh sự có các danh tướng Trần Quốc Tuấn, Trần Quốc Toản, Phạm Ngũ Lão, Trần Khánh Dư, Trần Nhật Duật. Về văn học có các văn thi sĩ uyên bác như Nguyễn Thuyên, Trương Hán Siêu, Mạc Đĩnh Chi. Riêng Nguyễn Thuyên là người khởi đầu dùng chữ Nôm làm thơ phú, văn hay như Hàn Dũ bên Trung Quốc ngày xưa nên Nhân Tông cho đổi tên là họ Hàn. Sự hiểu người và dùng người của ông được thể hiện qua một câu chuyện tiêu biểu sau. Trong không khí khẩn trương, khi con trai của Hốt Tất Liệt là Thái tử Thoát Hoan đang sôi sục căm hờn điều động binh mã ở biên thùy để sửa soạn tràn vào Đại Việt.

Vào một ngày cuối năm Nhâm Ngọ (1282), tại bến Bình Than có một cuộc họp lịch sử giữa vua Trần Nhân Tông và các tướng sĩ. Giữa lúc vua Nhân Tông và mọi người đang bàn bạc sôi nổi, vua chợt nhìn ra ngoài sông và thoáng thấy một chiếc thuyền lớn chở đầy than theo dòng đổ về xuôi. Nhác thấy trên thuyền có một người đội nón lá, mặc áo ngắn, ngộ ngộ trông như người quen, vua bèn chỉ và hỏi quan thi thần:

– Người kia có phải là Nhân Huệ Vương không?

Rồi lập tức sai quân cheo thuyền nhỏ đuổi theo. Nhưng lát sau chỉ thấy quân trở về không, tâu với vua là ông lái ngang bướng ấy không chiu đến mà chỉ trả lời rằng:

– Lão già này là người bán than, có việc gì mà vua gọi đến!

Nghe thấy thế, các quan rất đổi ngac nhiên và lo cho người bán than, cái tội khi quân mạn thượng này dù xử nhẹ cũng phải dăm chục trượng là ít. Nhưng Nhân Tông vẫn tươi cười mà rằng:

– Thế thì đúng là Nhân Huệ Vương rồi, người thường không dám trả lời ta như thế!

Rồi sai nội thị đi gọi: lần này “lão ta” chịu đến. Vua quan nhìn ra thì đích thị không sai. Người lái thuyền bán than đó chính là Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư. Đội chiếc nón lá và bận tấrn áo nâu ngắn bạc phếch, quần sắn tới đầu gối, trông ông ta thật phong trần.

Nhưng lạ thay, cuộc sống lam lũ vẫn không làm mất được cái vẽ tinh anh quắc thước và dáng dấp hiên ngang ở người tướng vũ dũng của cuộc kháng chiến chống Mông Cổ năm xưa, vì nóng tính và trót phạm lỗi với triều đình nên bị cách chức và tịch thu gia sản. Chuyến đi hôrn nay của ông tình cờ lại hóa hay

– Thế nào, liệu khanh còn đủ sức đánh giặc hay không? – Nhân Tông ướm hỏi.

Nghe thấy hai chữ “đánh giặc”, mắt Trần Khánh Dư vụt sáng:

– Dạ, thần còn đủ sức. Mấy năm nay vung rìu đẵn gỗ, cánh tay thần xern ra còn rắng rỏi hơn xưa.

Nhân Tông cười vui vẽ và ngợi khen:

– Quả là gan Trần Khánh Dư còn bền hơn sắt đá. Được rồi còn phải xem khanh lập công chuộc tội ra sao?

Đoạn xuống chiếu tha tội cho Trần Khánh Dư, ban mũ áo, phong làm phó tướng quân rồi cho ngồi ở ghế cuối hàng vương để bàn việc nước. Thế là triều đình lại có thêm được một người tài giỏi đứng ra phò vua giúp nước.

Sự dùng người của Nhân Tông như thế xứng đáng phong cách của một người lãnh đạo: hiểu và dùng người đúng chỗ.

(c) Cách cư xử người

Trần Nhân Tông là một vị vua khí khái và nhân đức. Đối diện với bao phong ba bão táp, ông lãnh đạo tướng sĩ và nhân dân chống đỡ những cơn hiểrn nguy. Nhưng không lúc nào là ông không để ý đến tình trạng của quân dân.

Khi quân Mông Cổ với khí thế hung tàn tràn vào Đại Việt, Hưng Đạo Vương Trần Quoc Tuấn vì kém thế thua chạy rút về Vạn Kiếp. Nhân Tông nghe Hưng Đạo Vương thua, liền ngự một chiếc thuyền nhỏ xuống Hải Dương rồi cho vời Hưng Đạo Vương đến bàn việc, nhân thấy quân mình thua, trong bụng không yên, mới bảo Hưng Đạo Vương rằng:

– Thế giặc to như vậy, mà chống nó thì dân sự tàn hại, hay là trẫm hãy chịu hàng đi để cứu muôn dân?

Hưng Đạo Vương tâu rằng:

– Bệ hạ nói câu ấy thì thật là nhân đức, nhưng mà tôn miếu xã ­tắc thi sao? Nếu bệ hạ muốn hàng, xin trước hãy chém đầu tôi đi đã, rồi sau sẽ hàng.

Nhân Tông nghe lời nói trung liệt như vậy, trong bụng mới yên. Cũng vậy, đối với quân thù, trong trận chiến thắng lịch sử của quân ta ở Tây Kết (Khoái Châu, Hải Hưng), tướng giặc là Toa Đô bị trúng tên chết và Ô Mã Nhi phải chốn chui xuống thuyền vượt biển chạy về Trung Quốc. Khi các tướng thắng trận đưa đầu Toa Đô về nộp, Nhân Tông thấy người dũng kiện mà lại hết lòng với chúa, nên xúc động mới than rằng: “Làm bầy tôi nên như người này” rồi cởi áo ngự bào đắp vào đầu Toa Đô, sai quân dùng lễ mai táng cho tử tế.

Khi bóng quân Mông Cổ không còn trên đất Nam, triều đình bắt được một tráp chứa các biểu hàng của một số quan. Số là khi quân giặc đang cường thịnh, triều thần lắm kẻ hai lòng, có giấy má đi lại với chúng. Đình thần muốn lục tráp ra để trị tội, nhưng Nhân Tông và Thánh Tông Thượng Hoàng nghĩ xa đến sự hoà giãi dân tộc nên sai đem đốt cả tráp đi cho yên lòng mọi người và cùng nhau xây dựng lại cố đô. Duy chỉ những người thực sự hàng và hợp tác với giặc mới bị trị tội.

(d) Trị nước

Trách nhiệm giữ nước đã xong, Nhân Tông còn phải lo việc ngoại giao với giặc và xây dựng lại đất nước và con người. Với nhà Nguyên, Mông Cổ, vua không kiêu căng khi thắng, mà hoà khí, khiêm nhượng nhưng nhân chính. Sự tàn phá của quân Mông Cổ thật nặng nề đến nổi, lúc chiến thắng trở về Thăng Long, vua không còn cung điện để ở mà phải tạm trú ở Lăng thị vệ. Trong tờ biểu gởi Hốt Tất Liêt, Nhân Tông đã phải viết: “đốt phá hết chùa miếu trong nước, khai quật phần mộ tổ tiên, cướp bóc dân gian, phá phách sản nghiệp trăm họ, mọi tàn ác không việc nào trừ …”. Hậu quả của chiến tranh tan khốc như vậy cho nên phải có chính sách an dân và ủy lạo dân. Sau cuộc chiến, Nhân Tông xuống chiếu đại xá cho thiên hạ. Nơi nào bị địch đốt phá thì tha tô ruộng và tạp dịch toàn phần, các chổ khác thì xét miễn giảm theo thứ bậc khác nhau. Chinh sách khéo léo và có tầm nhìn xa này, thể hiện một tinh thần thương dân và ở một đầu óc có tư tưởng đầu tư xây dựng lâu dài, đã được kể lại trong quyển “Long thành dật sự” như sau:

Sau chiến tranh, thành Thăng Long nhiều đoạn bị san bằng, vua Nhân Tông định hạ chỉ gấp rút xây lại thành trì. Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn can rằng: “Việc sửa lại thành trì không cần kíp lắm. Việc cần kíp của triều đình phải làm ngay không thể chậm trễ được là việcc ủy lạo nhân dân. Hơn 4 năm, quân giặc hai lần tràn sang quấy rối, từ nơi núi rừng đến nơi đồng ruộng, đều bị tàn phá hầu hết.

Vậy mà nhân dân vẫn một lòng hướng về triều đình, xuất tài, xuết lộc, đi lính và đóng thuế, làm nên một lực lượng mạnh cho triều đình chống nhau với giặc. Nay nhà vua được trở về yên ổn. Việc làm trước hết là chú ý ngay đến dân, những nơi nào bị tàn phá, tuỳ tình trạng nặng nhẹ mà cứu tế; nơi nào bị tàn phá quá nặng, có thể miễn tô thuế mấy năm. Có như thế dân mới nức lòng càng quy hướng về triều đình hơn nữa. Người xưa đã nói: “chúng chí thành thành” nghĩa là ý chí của dân là một bức thành kiên cố. Đó mới là cái thành cần sửa chữa ngay, xin nhà vua xử lý.” Vua Nhân Tông vui vẽ nghe theo lời khuyên của Trần Quốc Tuấn. Đây cũng là một bài học quan trọng mà gần đây chúng ta đã không nắm mà nguy hơn nữa là đã làm ngược lại.

Cũng vậy để cải tổ bộ máy hành chánh, và thúc đẩy nền kinh tế giúp dân giàu mạnh. Trần Nhân Tông quyết định giảm thủ tục, các quan lộc và quan liêu trong nước. Trước một bộ máy quá lớn và quá nặng nề từ Thượng thư sảnh, Môn hạ sảnh, Nội mật viện, đến các quan, cac lục bộ, các cục (Nội thư hoả cục, Chi hậu cục..), các đài (Ngự sử đài), các viện (Khu mật viện, Hàn lâm viện, Thẩm hình viện, Quốc sử viện, Thái y viện,..), các ty .. khiến Trần Nhân Tông phải thốt lên :

” Sao một nước bé bằng bàn tay mà phong nhiều quan thế! “

Lại một lần nữa, vấn đề này cũng là vấn đề mà hiện nay chúng ta đang trực tiếp đối diện

(e) Trung hiếu và gia huấn

Trần Nhân Tông coi việc trung hiếu là quan trọng hàng đầu. Đối với thượng hoàng và các bề trên ông đều hết lòng đáp nghĩa. Ông thường lễ long trọng hàng năm trước các lăng tiền bối. Bài thơ của ông làm lúc về bái yết lăng ông nội Trần Thái Tông vẫn còn để lại trong sử sách.

Trượng vệ thiên môn túc

Y quan thất phẩm thông ..

(Qua nghìn cửa chào nghiêm túc,

Đủ áo mũ các quan của bảy chức ..)

Khi ông là Thượng hoàng, đối với con ông là Trần Anh Tông, ông để tự do nhưng đều khuyên bảo những điều nhân đức về phép trị dân. Sử sách chép rằng, Anh Tông là người có hiếu nhưng thường uống rượu và lẽn đi chơi đêm khắp kinh thành, đến gà gáy mới về. Vì thế có lúc Nhân Tông phải có thái độ cứng rắn. Thang năm năm Kỷ Hợi (1299), vua Anh Tông uống rượu xương bồ say quá. Thượng hoàng Nhân Tông từ phủ Thiên Trường (Nam Định), nơi các Thượng hoàng thường ở an dưỡng, về kinh sư, quan trong triều không ai biết cả. Nhân Tông thong thả xem khắp các cung điện, từ sáng đến trưa. Người trong cung dâng cơm, Nhân Tông ngoãnh trông, không thấy vua, ngạc nhiên hỏi ở đâu?

Cung nhân vào đánh thức nhưng vua say quá không tỉnh. Ông giận lắm, trở về Thiên Trường ngay, xuống chiếu cho các quan ngày mai đến họp ở phủ Thiên Trường. Đến chiều, vua Anh Tông mới tỉnh, biết Thượng Hoàng về kinh, sợ hải quá, vội vàng chạy ra ngoài cung gặp một người học trò tên Đoàn Nhữ Hài, mượn thảo bài biểu để dâng lên tạ tội, rồi cùng với Nhữ Hài xuống thuyền đi suốt đêm đến phủ Thiên Trường. Nhân Tông xem biểu rồi quở mắng một lúc, và tha lỗi cho Anh Tông. Từ đó vua Anh Tông không uống rượu nữa.

2- Xuất thế và thơ văn - Sau khi quân xâm lăng Nguyên Mông Cổ không còn dám có tham vọng chiếm Đại Việt, năm năm sau (1293) Trần Nhân Tông nhường ngôi cho con ở Thăng Long rồi rút về Thiên Trường đi ngao du và bắt đầu xuất thế. Trước lúc đó, ông đã là một nhà đạo sĩ và thi văn nổi tiếng đời Trần. Đời của ông lúc này chuyển qua một giai đoạn khác, việc nước và gia đình đã xong giờ đến việc mình và đời sống tinh thần của bản thân. Ông cùng các đệ tử của mình lên núi Yên Tử (Quảng Ninh) xây dựng các chùa. Một trong những chùa nổi tiếng nhất là chùa Hoa Yên. Ông là vị “tổ” đã có công lớn trong việc xây dựng nên phái Phật giáo ở vùng Yên Tử Sơn này.

Trần Nhân Tông, cùng sư Pháp Hoa và sư Huyền Quang là tam tổ của trường phái Trúc Lâm và thường được goi là phái Trúc Lâm Tam Tổ vì chỉ riêng ở Việt Nam mới có. Sự nhập thiền của Trần Nhân Tông không phải là một tiêu cực yếm thế. Thiền Trúc Lâm mang một hinh thái nữa có nữa không, nữa thực nữa hư và có một tinh thần biện chứng tích cực. Một thiền Phật giáo nhập thế mà tất cả mọi người dân đều có thể áp dụng theo đuổi ở mọi nơi, mọi lúc trong đời sống không phải chỉ ở cửa chùa.

Bắt nguồn từ thiền Vô Ngôn thông, quan điểm cơ bản của thiền Trúc lâm là “tức tâm tức Phật”, Phật ở tâm, ở trong ta, khi đốn ngộ thì ta là Phật và Phật là ta. Từ Yên Tử Sơn, lâu lâu Nhân Tông đi ngao du các nơi, thăm thắng cảnh thanh bình của quê hương mình. Lúc qua Thiên Trường vào một buổi chiều, trong cảnh tranh tối tranh sáng của đồng quê Việt Nam, dưới con mắt Thiền của mình, ông đã xúc cảm làm một bài thơ tựa đề “Thiên Trường vãn vọng”

Thôn hậu thôn tiền đạm tự yên

Bán vô bán hữu tịch dương biên

Mục đồng địch lý quy ngưu tận

Bạch lộ song song phi hạ điền

(Xóm trước thôn sau tựa khói lồng

Bóng chiều dường có lại dường không

Mục đồng sáo vẵng trâu về hết

Cò trắng từng đôi hạ xuống đồng)

Những buổi chiều của đồng quê Việt Nam đẹp đẽ và yên tỉnh như kia là một hiện thực, đã có từ nghin năm nay trong đời sống nhân dân, và đã tác động mạnh mẽ vào một tam hồn Việt cội rễ của đạo sĩ Trần Nhân Tông. Danh tiếng của đạo sĩ Trần Nhân Tông vang lừng khắp Đại Việt đến tận đất Chiêm Thành. Trong cuộc thăm viếng lịch sử chưa từng có của một Thượng hoàng nước Đại Việt, cả Chiêm Thành từ vua quan đến nhân dân một lòng tôn kính một hiền sĩ từ phương xa ghé vào. Nhân Tông cũng xúc động và học hỏi nhiều từ một nền văn minh khác. Đối với ông, con người đâu đâu cũng vậy.

Biên giới chỉ là một hàng rào giã tạo đặt ra bởi sự không thông hiểu giữa con người. Ông đã nhin xa và muốn thắt chặt tình thân hữu anh em của hai dân tộc Việt-Chiêm. Ông đề nghị với vua Trần Anh Tông kết hợp con gái Nhân Tông (tức em gái Trần Anh Tông) là công chúa Huyền Trân với vua Chiêm Thành. Cả Chiêm Thành, từ sự kính trọng đối với một đạo sĩ hiền tài này, đã hoan hỷ chấp nhận. Vua Chiêm là Chế Mân (Jaya Sinhavarman III mà trước đây là thái tử Harijit đã cùng đồng minh Đại Việt chống quân Nguyên đổ bộ ở Chiêm Thành) đã tặng Đại Việt hai châu Ô và châu Rí trong cuộc hôn nhân lịch sử này. Nhưng tiếc thay sau khi Chế Mân và Trần Nhân Tông mất, chiến tranh lại tái diễn giữa hai dân tộc.

Năm 1308, Thượng hoàng Trần Nhân Tông băng hà ở am Ngọa Vân, núi Yên Tử. Sư Pháp Hoa thiêu xác ông, nhặt hỏa cốt và hơn ba ngàn hạt xá lị để vào hộp, mang về chùa Từ Phúc ở kinh sư. Mùa thu năm 1310, linh cửu chứa hỏa cốt Thượng hoàng được rước về chôn ở làng Quý Đức, Phủ Long Hưng (Thái Bình). Khi nghe tin ấy, cả nước đều muốn tiễn linh cửu người Việt hiền tài này lần cuối cùng. Trước hết, tạm quàn Nhân Tông ở điện Diên Hiền, khi sắp phát dãn, đã đến giờ rồi mà quan liêu dân chúng đứng xem đầy khắp cung điện, ngay cả tể tướng cầm roi xua đuổi mà cũng không thể giản ra được.

Vua cho gọi Trịnh Trọng Tử đến bảo rằng: “Linh cửu sắp phát dẫn mà dân chúng đầy nghẽn như thế này thì làm thế nào ?”. Trọng Tử là người có tiếng là nhiều tài năng trí xảo nhất Thăng Long và cũng rất giỏi về âm nhạc. Trọng Tử lập tức đến thềm Thiên Trì gọi quan Hải khấu và quan Hổ dực do Trọng Tử trông coi đến ngồi la liệt ở thềm, sai hát mấy câu hát Long Ngâm. Mọi người đều ngạc nhiên, kéo nhau đến xem, cung điện mới giãn người, linh cửu mới rước đi được. Long Ngâm khúc là một lối hát vãn, giọng bi ai, nghe rất cảm động … Suốt mấy ngày ấy từ Thăng Long đến Thái Bình, Long Ngâm khúc của cả nước theo linh cửu của ngài đến nơi an nghĩ cuối cùng.

Một ngôi sao sáng đã vụt tắt trên bầu trời nước Đại Việt. Mặc dầu thể xác ông không còn và đã tan thành tro bụi như ông muốn, nhưng hồn ông vẫn còn trong lòng dân tộc Việt. Lời bạt: Trong lịch sử trên thế giới rất hiếm người tài vừa là vua trị vì vừa là một hiền triết. Văn minh La Mã có Marcus Aurelus, hoàng đế triết gia, vừa minh trị an độ nhân dân, độ lượng với mọi người và để lại tác phẩm triết học nổi tiếng “Meditations”. Ở phương đông hơn mười hai thế kỷ sau có Trần Nhân Tông, cũng một minh quân, sáng lập trường phái thiền Trúc Lâm Việt Nam với các tác phẩm thiền “Khoá Hư lục”(1), “Thiền lâm thiết chủy ngữ lục”, “Tăng già toái sự” không kém sâu sa.

Thiền Trúc Lâm Yên tử tuy không còn, nhưng dư âm vẫn còn vọng: cuối thế kỷ 18, Ngô Thì Nhậm mong tái lập lại dòng thiền này với tác phẩm “Trúc Lâm tông chỉ nguyên thanh”, gần đây chùa Trúc Lâm ở Đà Lạt là một cố gắng mong muốn khôi phục dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử. Hoàng thành cổ Thăng Long nay đã được khám phá, một ngày nào đó tôi hy vọng là điện Diên Hiền sẽ được hồi phục. Nguời người sẽ được đến tận nơi vua làm việc, đãi yến, nơi linh cửu vua tạm quàn, hình dung cảnh quan và tưởng nhớ mùi hương thiền toả ngát sáu trăm năm mươi năm trước và tưởng tượng trở lại thời vàng son của thiền Việt Nam với minh quân Trần Nhân Tông.

Núi Yên Tử giờ đã có cáp treo, nhưng đi hành hương đường dốc bộ vẫn là tốt nhất theo dấu chân của Thượng hoàng Nhân Tông. Theo Thiều Chửu và một số nhà nghiên cứu cho là Trần Nhân Tông là tác giả “Khóa hư lục” chứ không phải Trần Thái Tông

https://nghiencuulichsu.com/2012/10/02/tran-nhan-tong-1247-1308-minh-quan-va-dao-si/   
...
 

Tượng thờ Trần Nhân Tông trên núi Yên Tử

Thơ đọc nhiều nhất
- Thiên Trường vãn vọng
- Xuân hiểu
- Kệ vân
- Xuân vãn
- Nguyệt
Thơ thích nhất
- Thiên Trường vãn vọng
- Kệ vân
- Xuân vãn
- Xuân hiểu
- Nguyệt

Thơ mới nhất
- Tức sự (II)
- Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca
- Sư đệ vấn đáp
- Hữu cú vô cú
- Tán Tuệ Trung thượng sĩ

Brennus was a chieftain of the Senones. He defeated the Romans at the Battle of the Allia. In 387 BC he led an army of Cisalpine Gauls in their attack on Rome and captured most of the city, holding it for several months.

Tác giả cùng thời kỳ
- Tuệ Trung thượng sĩ (50 bài thơ)
- Trần Quốc Tuấn (3 bài thơ)
- Nguyễn Phi Khanh (79 bài thơ)
- Huyền Quang thiền sư (26 bài thơ)
- Trương Hán Siêu (11 bài thơ)
Tạo ngày 01/07/2005 22:53 bởi Vanachi, đã sửa 7 lần, lần cuối ngày 13/10/2008 02:16 bởi Vanachi

Trần Nhân Tông 陳仁宗 (1258-1308) tên thật là Trần Khâm 陳昑, là con của vua Trần Thánh Tông 陳聖宗 và là vị vua thứ 3 của nhà Trần, sinh ngày 11 tháng 11 năm Mậu Ngọ (7-12-1258), lên làm vua từ năm Kỷ Mão (1279), niên hiệu là Thiệu Bảo và Trùng Hưng (1285-1293). Lúc trẻ có nhiều tên gọi: Khâm, Phật Kim và Nhật Tôn. Sau khi mất thuỵ hiệu là Nhân Tông.

Trong lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam, Trần Nhân Tông là một trong những ông vua yêu nước và anh hùng. Lên nối ngôi vua giữa tình thế đất nước đang đứng trước một cuộc xâm lăng không tránh khỏi của đế quốc Nguyên Mông, ông đã cùng vua cha lãnh đạo triều đình và dân chúng khẩn trương chuẩn bị về mọi mặt, nâng sức chiến đấu của quân và dân lên vượt bậc và nhờ đó đã giành thắng lợi rực rỡ trong hai lần đọ sức với 50 vạn quân giặc (1285 và 1288), l…

Đại Lãm Thần Quang tự
Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca
Đăng Bảo Đài sơn
Đề Cổ Châu hương thôn tự
Đề Phổ Minh tự thuỷ tạ
Động Thiên hồ thượng
Hoạ Kiều Nguyên Lãng vận
Hữu cú vô cú
Khuê oán
Lạng Châu vãn cảnh
Mai
Nguyệt
Nhị nguyệt thập nhất nhật dạ
Quân tu ký
Quỹ Trương Hiển Khanh xuân bính
Sơn phòng mạn hứng kỳ 1
Sơn phòng mạn hứng kỳ 2
Sư đệ vấn đáp
Tán Tuệ Trung thượng sĩ
Tảo mai kỳ 2
Tặng bắc sứ Lý Tư Diễn
Tây chinh đạo trung (tái chinh Ai Lao)
Thiên Trường phủ
Thiên Trường vãn vọng
Tống bắc sứ Lý Trọng Tân, Tiêu Phương Nhai
Tống bắc sứ Ma Hợp, Kiều Nguyên Lãng
Trúc nô minh
Tức sự (I)
Tức sự (II)
Vũ Lâm thu vãn
Xuân cảnh
Xuân hiểu
Xuân nhật yết Chiêu Lăng
Xuân vãn
Cư trần lạc đạo phú - 居塵樂道賦
Đệ nhất hội
Đệ nhị hội
Đệ tam hội
Đệ tứ hội
Đệ ngũ hội
Đệ lục hội
Đệ thất hội
Đệ bát hội
Đệ cửu hội
Đệ thập hội
Kệ vân

Ảnh đại diện

Một số vấn đề tư tưởng Trần Nhân Tông

Đăng bởi Vanachi vào 11/02/2006 18:13

Vua Trần Nhân Tông đã sống cuộc đời oanh liệt và hoành tráng, có những đóng góp to lớn và thiết thực cho dân tộc và Phật giáo. Thế thì, vua đã sống và hành động theo hướng nào, dưới sự tác động của những suy nghĩ tư tưởng gì?

Ngày nay, toàn bộ những tác phẩm của vua Trần Nhân Tông do Thánh đăng ngữ lục ghi lại như Thiền lâm thiết chuỷ ngữ lục, Thiền lâm thiết chuỷ hậu lục, Đại hương hải ấn thi tập, Tăng già toái sự và Thạch thất mị ngữ hoàn toàn đã tán thất.

Những gì còn lại chỉ gồm một số bài thơ, văn và ngữ lục được chép rải rác đó đây trong các tác phẩm Việt Nam về sau như Thánh đăng ngữ lụcViệt âm thi tập, Thiền tông bản hạnh, Tam tổ thực lục v.v. và một số các tác phẩm Trung Quốc như Thiên nam hành ký, Trần Cương Trung thi tập v.v.

Cho nên, việc nghiên cứu tư tưởng vua Trần Nhân Tông không phải dễ dàng gì. Tuy nhiên, căn cứ vào những gì hiện còn được lưu lại, ta có thể phác hoạ sơ qua một số vấn đề mà vua Trần Nhân Tông đã từng quan tâm suy nghĩ.

Thứ nhất, từ nhỏ vua Trần Nhân Tông đã quan tâm đến Phật giáo, nhưng khi lên nắm chính quyền, vấn đề đầu tiên là phải bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ và nền độc lập của tổ quốc.

Vì thế, có thể dễ dàng thấy rằng vua Trần Nhân Tông phải tập trung suy nghĩ những vấn đề chính trị, kinh tế, ngoại giao và quân sự của đất nước. Phải đưa ra được một sách lược tổng quát để có thể chiến thắng trong cuộc chiến đấu với kẻ thù.

Việc chiến đấu với kẻ thù trong hai cuộc chiến tranh giữ nước năm 1285 và 1288 đã hoàn toàn thắng lợi, như đã trình bày ở trên. Thế thì phương lược tổng quát chỉ đạo cho hai cuộc chiến tranh đó là gì? Câu trả lời tất nhiên là phải huy động mọi tiềm lực dân tộc cho cuộc chiến đấu. Nhưng tiềm lực dân tộc là gì và huy động làm sao?

Tiềm lực dân tộc trước hết nằm ở lòng yêu nước của mọi người dân không phân biệt thành phần xã hội, tuổi tác, tôn giáo, nguồn gốc dân tộc.

Chính xuyên qua chủ trương này, mà ta thấy trong các đội quân tiến đánh quân Nguyên của vua Trần Nhân Tông có những người thuộc dòng dõi thân vương như Trần Quang Khải, Trần Hưng Đạo, Trần Quốc Tung; có những người xuất phát từ dân thường như Phạm Ngũ Lão, Nguyễn Khoái; nhưng cũng có những người là nô tỳ như Yết Kiêu, Dã Tượng;

Có những người còn rất trẻ như Trần Quốc Toản, nhưng cũng có những người rất già như các vị bô lão tham gia hội nghị Diên Hồng với tiếng hô “quyết chiến”; có những người thuộc các dân tộc thiểu số, như Hà Đặc, Hà Chương, có những đạo sĩ ngoại quốc như Hứa Tông Đạo, thâïm chí có những người là tướng tá của kẻ thù như Trương Hiển.

Có được một sự tập hợp rộng rãi các thành phần dân tộc khác nhau như thế phải xuất phát từ một chính sách đoàn kết rộng lớn.

Nhưng chính sách đoàn kết này chỉ có thể thực hiện được, khi người dân và người lãnh đạo đất nước có cùng chung một quyền lợi để bảo vệ và một đối tượng để chiến đấu.

Trong lời Hịch gửi tướng lĩnh, sĩ quan và binh sĩ. Trần Hưng Đạo đã thay lời Trần Nhân Tông nói rõ điểm này: “Các ngươi ở lâu dưới trướng, nắm giữ binh quyền, không có áo mặc thì ta cho áo, không có ăn thì ta cho cơm, quan thấp thì ta thăng tước, lộc ít thì ta cấp lương, đi thuỷ thì ta cho thuyền, đi bộ thì ta cho ngựa, lúc ra quân thì cùng nhau sống chết, lúc ở nhà thì cùng nhau vui cười. So với Công Kiên đãi đám tỳ tướng, Ngột Lang đãi kẻ phụ tá, nào có kém gì?

Nay các ngươi ngồi nhìn chúa nhục mà không biết lo, thân chịu quốc sỉ mà không biết thẹn, làm tướng triều đình đứng hầu quân mọi mà không biết tức, nghe nhạc thái thường đãi yến sứ nguỵ mà không biết giận.

Có kẻ lấy việc chọi gà làm vui. Có kẻ lấy việc đánh bạc làm thú. Có kẻ chăm lo vườn ruộng, cung phụng gia đình. Có kẻ quyến luyến vợ con để thoả lòng vị kỷ. Có kẻ tính đường sản nghiệp mà quên việc nước việc quân. Có kẻ ham trò săn bắn mà nhác tập công tập thủ. Có kẻ thích rượu ngon.

Có kẻ mê hát nhảm. Nếu bất chợt giặc Mông thát tràn sang, thì cựa gà trống không đủ đâm thủng giáp giặc, mẹo cờ bạc không đủ làm mưu nhà binh, vườn ruộng giàu không đủ chuộc tấm thân ngàn vàng, vợ con lắm không đủ sung dụng việc nước, của cải nhiều không đủ mua được đầu giặc, chó săn khẻo không đủ đuổi được bọn thù. Rượu ngon không đủ để làm giặc say chết, hát hay không đủ để giặc điếc tai. Lúc bấy giờ, chúa tôi nhà ta đều cùng bị bắt, đau xót biết chừng nào. Không chỉ thái ấp của ta bị mất, mà bổng lộc các ngươi cũng thuộc về kẻ khác; không chỉ gia quyến ta bị đuổi, mà vợ con các ngươi cũng bị kẻ khác bắt đi; không chỉ xã tắc tổ tông ta bị kẻ khác dày xéo, mà phần mộ cha mẹ các ngươi bị kẻ khác bới đào; không chỉ thân ta kiếp này bị nhục dù đến trăm năm sau tiếng nhơ không rửa tên xấu còn lưu, mà gia thanh các ngươi cũng không khỏi mang danh là tướng bại trận. Lúc bấy giờ, dẫu các ngươi muốn vui chơi thoả thích, phỏng có được chăng”.

Trần Hưng Đạo đã vạch ra sự thống nhất quyền lợi giữa những người lãnh đạo đất nước và những người dân bình thường. Đây chính là cơ sở của sự đoàn kết toàn dân. Mọi người đều thấy mình có cùng chung một quyền lợi để chia sẻ và do thế phải được cùng nhau bảo vệ. Sự tồn tại của quyền lợi người này là điều kiện và tiền đề để cho quyền lợi người khác tồn tại. Quan hệ biện chứng với quyền lợi này đã xây dựng nên ý thức về sự cùng chung một đất nước, một cộng đồng để mến yêu. Và thực tế, yêu nước chính là yêu gia đình, cha mẹ, vợ con mình, là yêu phần mộ tổ tiên mình, là yêu không gian sông núi đất trời nơi mình đang sống.

Có thể nói, Trần Hưng Đạo, lần đầu tiên bằng minh văn, đã chỉ ra rõ ràng những yếu tố tạo nên lòng yêu nước một cách khách quan và có thể hiểu được. Chính xuất phát từ một nhận thức như thế, trong việc chuẩn bị cho hai cuộc chiến tranh cũng như sau khi hoà bình lập lại, vua Trần Nhân Tông, thông qua chính sách hành chính cũng như qua bản thân cuộc sống của mình, đã thực hiện hàng loạt các biện pháp chính trị, kinh tế, xã hội và văn hoá nhằm xây dựng khối đoàn kết toàn dân ấy.

Ta đã thấy vua có biện pháp phát triển đồng bộ nông nghiệp, thương nghiệp và thủ công nghiệp nhằm tạo cái ăn, cái mặc cho người dân. Vua Trần Nhân Tông giải quyết những vấn đề xã hội về tội phạm, về những mâu thuẫn trong nội bộ nhân dân, để tạo nên một cuộc sống quan hệ xã hội thoải mái.

Dưới thời vua Trần Nhân Tông, lần đầu tiên sử sách ta ghi lại việc đọc những chiếu chỉ triều đình không chỉ bằng tiếng Hán mà cả bằng tiếng Việt, tiếng nói hàng ngày của người Đại Việt thời bấy giờ, nhằm cho mọi tầng lớp người dân thuộc nhiều thành phần xã hội khác nhau có thể hiểu được nội dung những chính sách liên hệ đến số phận của họ.

Thực hiện tất cả những chính sách ấy, thực tế vua Trần Nhân Tông mới chỉ thể hiện vai trò một người lãnh đạo chính trị lý tưởng, mà nền Phật giáo thời Lý đã đúc kết nên thông qua bài viết của đại sư Giác Tính Hải Chiếu về danh tướng Phật tử Lý Thường Kiệt: “Ông bên trong thì sáng suốt khoan hoà, bên ngoài thì nhân từ giản dị. Cải tiến phong tục không sợ khó nhọc.

Làm việc thì tiết kiệm, sai bảo dân thì ôn hoà, cho nên dân được nhờ cậy. Ông khoan hoà giúp đỡ dân chúng, cho nên được nhân dân kính trọng. Ông dùng oai vũ để diệt quân giặc. Ông đem lòng minh chính để giải quyết ngục tụng, cho nên ngục không quá lạm.

Ông biết miếng ăn là trời của muôn dân, nghề nông là gốc của nhà nước, cho nên không làm lỡ thời vụ. Ông tài giỏi mà không khoe khoang, nuôi dưỡng đến cả người già ở nơi thôn dã, cho nên người già được yên ổn. Phép tắc của ông như thế, có thể gọi là cái gốc trị dân, cái thuật yên dân, có bao nhiêu điều tốt đều ở đấy cả”.

Không chỉ bằng lòng thực hiện các chính sách, mà ngay bản thân vua Trần Nhân Tông, trong cuộc sống hàng ngày của mình, cũng đã có những hành động thể hiện cụ thể một chính sách đoàn kết như thế. Ta đã thấy ĐVSKTT 5 tờ 61a4-8 ghi lại sự kiện “vua từng ngự chơi bên ngoài, giữa đường gặp gia đồng của các vương hầu, tất gọi rõ họ tên mà hỏi: “Chủ mày ở đâu?”

Răn bảo các vệ sĩ không được la đuổi. Khi về cung bèn gọi tả hữu bảo: “Ngày thường thì có tả hữu chầu hầu, tới khi quốc gia nhiều khó khăn thì chỉ bọn ấy có mặt thôi”. Bởi vì vua cảm tình sự hộ tùng của họ trong lúc loạn ly mà nói thế”.

Sự kiện này chứng tỏ vua Trần Nhân Tông không chỉ đánh giá cao những người lãnh đạo tài ba thuộc tầng lớp trên của xã hội, ngay cả những người dân thuộc tầng lớp thấp kém nhất, tầng lớp gia đồng, vua cũng có một đánh giá như thế.

Tầng lớp này vào thời điểm ấy có thể không phải thuộc thành phần được học hành nhiều, có của cải khá, nhưng đối với sự tồn vong của quốc gia, họ vẫn có những đóng góp to lớn, thậm chí bằng chính cả xương máu của chính mình.

Đánh giá này của vua Trần Nhân Tông hình như có chung một cơ sở như khi Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn nói về người gia nô Yết Kiêu tại trận Nội Bàng mà ta có dịp đề cập ở trên: “Ơi. chim hồng hộc có thể bay cao được, tất phải nhờ vào sáu trụ xương cánh.

Nếu không có thì cũng như chim thường thôi”. Thời đại vua Trần Nhân Tông có lẽ là thời đại duy nhất trong lịch sử nước ta mà sự thuỷ chung có trước có sau, trong hoạn nạn cũng như trong vui sướng, đã được thể hiện rõ ràng và nhất quán.

Nhà vua cần những người nô tỳ trong chiến tranh, thì sau chiến tranh, vua vẫn quan tâm đến cuộc sống của họ. Có thể chính sự quan tâm này, ngoài lý do an ninh, còn có lý do kinh tế làm cho vua Trần Nhân Tông lưu ý đến vùng Ô Mã và Việt Lý của Chiêm Thành.

Tuy viết sau thời vua Trần Nhân Tông gần cả trăm năm, An Nam Chí Nguyên đã nói tới tình trạng “xứ Giao Chỉ dân cư đông đúc, đất không đủ cày”.

Và trước đó, vào năm 1266, vua Trần Thánh Tông đã cho phép các vương hầu, công chúa, phò mã, cung phi chiêu tập dân nghèo phiêu tán các địa phương làm nô tỳ để đi khai thác những vùng đất ruộng hoang hoá dọc theo các vùng biển, để lập các điền trang như ĐVSKTT 5 tờ 30a4-6 đã ghi:

“Mùa đông tháng 10 (năm Bính Dần, 1266) xuống chiếu cho vương hầu, công chúa, phò mã và cung phi chiêu tập những người vô sản trôi dạt làm nô tỳ khai khẩn các ruộng hoang, lập làm điền trang, vương hầu có điền trang thực bắt đầu từ đây”.

Sự việc khai thác ruộng hoang như thế vào những năm 1266, đã chứng tỏ áp lực gia tăng dân số của Đại Việt đang trên đà phát triển. Và quá trình gia tăng dân số này có thể nói bắt đầu từ vua Lý Thánh Tông. Khi biết sáp nhập ba châu Địa Lý, Ma Linh và Bố Chính vào bản đồ Đại Việt, đồng thời với việc thành lập thiền phái Thảo Đường.

Thiền phái Thảo Đường ra đời là nhằm yểm trợ và thoả mãn yêu cầu của việc sáp nhập vừa nói. Đây là một vòng phát triển dân số lẩn quẩn. Nước Đại Việt sau 50 năm thanh bình với những chính sách khuyến nông, khuyến thương và phát triển thủ công nghiệp đúng đắn của các vua Lý Thái Tổ (1010-1028) và Lý Thái Tôn (1028-1054) đã phát triển dân số nước mình tới một mức mà đất đai khai thác được đã đạt đến giới hạn của nó. Thế là cuộc chinh phạt mở rộng biên cương bắt đầu, mà đỉnh cao là việc sáp nhập ba châu vừa nói.

Thế nhưng khi đã sáp nhập được ba châu ấy, thì việc gia tăng dân số phải được khuyến khích hơn nữa cho công cuộc khai thác những vùng đất mới sáp nhập này. Vậy là việc gia tăng dân số phải được khuyến khích nhằm thoả mãn yêu cầu ấy. Việc gia tăng dân số này ngay vào những năm 1266, vua Trần Thánh Tông đã cảm thấy áp lực của nó.

Cho nên ta không ngạc nhiên khi 40 năm sau vua Trần Nhân Tông đã sáp nhập 2 châu Ô Mã và Việt Lý. Một lần nữa, việc sáp nhập này đã làm áp lực dân số giảm đi ở Đại Việt. Song vì yêu cầu của công cuộc khai khẩn vùng đất mới sáp nhập và để tạo cho nó một nền an ninh tương đối vững chãi, thì việc khuyến khích gia tăng dân số lại được đặt ra.

Từ đó, giống như sự ra đời của thiền phái Thảo Đường, thiền phái Trúc Lâm ra đời để làm chỗ dựa cho công tác phát triển dân số của nó. Ta sẽ thấy thiền phái này có ảnh hưởng mạnh mẽ song song với công cuộc Nam tiến của dân tộc Việt Nam. Trong lịch sử thi cử Việt Nam, nó là thiền phái duy nhất đã được đưa vào chương trình thi đình của thời Lê sơ. Cụ thể là đầu đề bài thi đình năm Cảnh Thống Nhâm Tuất (1502), đề thi này có cả thảy 47 câu hỏi, câu hỏi thứ 15 đã đặt ra thế này: “Điều Ngự và Huyền Quang truyền đạo gì mà được thành Phật làm Tổ”.

Lê Ích Mộc (1459--?) đã trả lời thế này: “Vả đem đời gần đây mà nói, về Thượng sĩ Triều Trần thì có Tiêu Diêu, Tuệ Trung, Điều Ngự, Huyền Quang được pháp vô thượng, cho nên có thể gắn mình vào cảnh giới Di Đà, viết Thiền tông chỉ nam. Đó là cái đạo họ truyền lại vậy.

Về sau ai hiểu được lẽ vô sinh, chứng tới thành niết bàn thì thành Phật làm Tổ. Điều ấy cố nhiên là phải thôi”. Nhờ trả lời đề thi kiểu ấy, Lê Ích Mộc đã được lấy đỗ trạng nguyên.

Tư tưởng thiền phái Trúc Lâm như vậy đã trở thành một môn học chính quy và được các nhà vua thời Lê sơ quan tâm. Điều này nhìn từ phía mở rộng biên cương về phía Nam của dân tộc, ta thấy hoàn toàn dễ hiểu. Thiền phái Trúc Lâm ra đời là nhằm yểm trợ và thoả mãn yêu cầu của chính sách Nam tiến của vua Trần Nhân Tông.

Nhưng đến thời Lê sơ, với những cuộc chinh phạt liên tục về phương nam, mà đỉnh cao là cuộc viễn chinh năm 1470, khi vua Lê Thánh Tông cắm cột mốc phía Nam của tổ quốc trên núi Đá Bia ở Phú Yên, thì yêu cầu gia tăng dân số ngày càng mạnh mẽ.

Chính quyền Đại Việt cần đủ số dân để khai khẩn những vùng đất mới sáp nhập và tư tưởng thiền phái Trúc Lâm thoả mãn yêu cầu này của chính quyền Đại Việt.

Vậy là sau chủ trương và đường lối đoàn kết dân tộc cho sự nghiệp giữ nước, thì tư tưởng thiền phái Trúc Lâm cho sự nghiệp Nam tiến của dân tộc là một đóng góp khác của vua Trần Nhân Tông cho lịch sử tư tưởng Việt Nam. Như ta đã thấy tư tưởng thiền phái này bắt nguồn từ thiền phái Thảo Đường do vua Lý Thánh Tông thành lập.

Nó do thế có thể nói là một nối dài hay đúng hơn là một phát triển cao hơn của thiền phái Thảo Đường, nếu không nói là một hoá thân của thiền phái này. Điều đáng tiếc là toàn bộ tư liệu về thiền phái Thảo Đường ngày nay đã hoàn toàn bị tán thất.

Ta chỉ còn một bản tên duy nhất ghi lại thế thứ của dòng thiền này và được chép vào cuối sách Thiền uyển tập anh. Vì vậy, mọi bàn cãi về hệ tư tưởng của dòng thiền này tốt lắm thì cũng chỉ là những suy đoán, từ đó dễ đưa đến những nhận định thiếu cơ sở, đôi khi sai lầm.

Dẫu thế, chỉ nhìn vào bản danh sách tên những thiền sư của phái thiền này từ người đầu tiên là vua Lý Thánh Tông cho đến vị thiền sư cuối cùng là phụng ngự Phạm Đẳng, ta thấy trong 5 thế hệ truyền thừa, thế hệ nào cũng có các cư sĩ thiền sư hiện diện và hầu như toàn bộ đều là viên chức nhà nước, tức là vua và quan. Có thế hệ, cư sĩ thiền sư chiếm tuyệt đại đa số.

Thí dụ thế thứ 5 có 4 người thì 3 người là vua và quan, đó là hoàng đế Lý Cao Tông, xướng nhi quản giáp Nguyễn Thức và phụng ngự Phạm Đẳng. Vậy nhìn vào bảng danh sách này, điểm đầu tiên đập vào mắt ta chính là sự có mặt nổi trội của các cư sĩ thiền sư.

Điều này có nghĩa dòng thiền Thảo Đường là một dòng thiền thế tục, tức dòng thiền chủ yếu phục vụ cho những người có cuộc sống trần gian phải gánh vác.

Điểm thứ hai mà bản danh sách đó đập vào mắt ta là thành phần xã hội của những vị thiền sư thuộc dòng thiền thế tục này. Họ chủ yếu là vua và quan.

Ngoài vua ra thì không nói như Lý Thánh Tông, Lý Anh Tông, Lý Cao Tông, những người còn lại phần lớn được ghi rõ tên họ thế tục và chức tước tại triều đình, mà cao nhất là chức thái phó, và thấp nhất là chức xướng nhi quản giáp, một chức do Lý Thái Tổ thiết lập vào năm 1025, và chính cũng thành phần xã hội này của dòng thiền Thảo Đường đã làm cho nó phải hoá thân thành thiền phái Trúc Lâm, bởi vì không lẽ nào một dòng thiền Phật giáo lại chỉ dành riêng cho một giai tầng xã hội.

Có lẽ đây là điểm hạn chế đã làm dòng thiền thế tục Thảo Đường mất đi tính hấp dẫn của nó đối với quảng đại quần chúng. Khi tách ra khỏi bộ phận quảng đại quần chúng này, dòng thiền Thảo Đường chắc không thể nào tồn tại, mà phải hoá thân vào một dòng thiền mới. Dòng thiền mới này là Trúc Lâm Yên Tử.

Ta đã nói dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử có cội nguồn từ dòng thiền Thảo Đường. Nhưng để hình thành, dòng thiền Trúc Lâm Yên Tử phải thu nhận không chỉ tinh hoa của quá khứ, mà còn tổng hợp được những cống hiến của thời đại mình.

Ở trên, tại buổi giảng vào ngày mồng 9 tháng giêng nhuận năm Bính Ngọ (1306) vua Trần Nhân Tông đã cám ơn Vô Nhị Thượng Nhân và Tuệ Trung đại sĩ, là “ơn mưa pháp đã thấm tới cho cháu con được tắm gọi”.

Vô Thị Thượng Nhân không ai khác hơn là vua Trần Thánh Tông như Thánh đăng ngữ lục cho ta biết. Còn Tuệ Trung đại sĩ thì chính là Tuệ Trung Trần Quốc Tung, người đã ấn chứng cho vua Trần Nhân Tông trong sự giác ngộ thiền, như chính vua đã ghi lại trong Thượng sĩ hành trạng.

Vua Trần Thánh Tông là người đã sinh thành vua Trần Nhân Tông, như vậy chắc chắn có một ảnh hưởng quyết định đối với sự hình thành và phát triển của tư tưởng Trần Nhân Tông. Thế thì, tư tưởng vua Trần Thánh Tông là gì. Một lần nữa, các tác phẩm của vua Trần Thánh Tông như Văn tập, Thiền tông liễu ngộ ca, Chí giá minh, Phóng ngư và Cừu tập ngày nay đã tán thất hết.

Tuy nhiên, căn cứ một số bài thơ và đoạn văn còn lại tới ngày nay trong các tác phẩm như Thánh đăng ngữ lục, Việt âm thi tập, Toàn Việt thi lục.., ta có thể rút ra một số nhận định về tư tưởng Trần Thánh Tông như sau.

Thứ nhất, trong thơ văn Trần Thánh Tông thường xuất hiện tư tưởng thiền của Lý Cao. Chẳng hạn bài thơ đầu tiên do Thánh đăng ngữ lục tờ 12a8 - b3 chép lại của vua Trần Thánh Tông đọc thế này:

Bốn chục năm hơn một tấm lòng
Muôn trùng cửa ngục vượt ra xong
Động như hang trống gào vang gió

Tĩnh tựa hồ yên trăng sáng trong
Câu nọ năm huyền mình hiểu hết
Đường kia mười chữ mặc xáo xông
Có người hỏi tớ tin gì mới
Mây tại trời xanh nước ở thùng.

Câu cuối nguyên văn chữ Hán là:

Vân tại thanh thiên, thuỷ tại bình.

Câu này nguyên nằm trong bài tứ tuyệt do Lý Cao (772-841) viết để tặng cho thiền sư Dược Sơn Duy Nghiễm (751-834):

Luyện đắc thân hình tợ hạc hình,
Thiên chu tùng hạ lưỡng hàm kinh.
Ngã lai vấn đạo vô dư thuyết,
Vân tại thanh thiên, thuỷ tại bình.

Điều này chứng tỏ Trần Thánh Tông rất tâm đắc với những gì Lý Cao thể hiện trong thơ văn mình. Với nhân vật Lý Cao này, tuy là một Phật tử, đã có những bài điều trần lên án việc độ tăng và làm chùa to đúc Phật lớn, cho rằng những việc làm đó chẳng có công đức gì mà chỉ là những việc làm hút máu mỡ của dân.

Đối với việc độ tăng, Lý Cao cho rằng: “Những môn đồ đạo Phật không chăn tằm mà quần áo đầy đủ, không cày bừa mà ăn uống sung túc, ngồi rỗi mà kẻ phục dịch có đến mấy nghìn trăm vạn người. Suy ra đủ biết tất có bao nhiêu người đói rét.”.

Đối với việc làm chùa, đúc tượng, ông lý luận những việc làm ấy tốn kém hơn xây dựng cung A phòng và đặt vấn đề: “Đó há chẳng phải đều lấy từ nhân tài vật lực của trăm họ mà ra đó sao?”. Ta sẽ thấy những từ vừa nêu đã xuất hiện trong nhận xét của Lê Văn Hưu (1230-?) về việc làm chùa và độ tăng của Lý Thái Tổ do Ngô Sĩ Liên ghi lại trong ĐVSKTT 2 tờ 3b5-4a5. Lê Văn Hưu đã nói thế này: “Lý Thái Tổ lên ngôi vua mới được 2 năm, tông miếu chưa dựng, xã tắc chưa xây, mà trước đã dựng 8 chùa ở phủ Thiên Đức, lại trùng tu chùa quán ở các lộ, độ cho hơn 1000 người ở kinh đô làm sư, thì việc tiêu phí sức lực của cải không thể kể xiết.

Của không phải do trời mưa xuống, sức chẳng phải của thần làm cho, há chẳng phải là khơi vét máu mỡ của dân ư? Khơi vét máu mỡ của dân mà có thể gọi là làm phước được ư? Vị chúa sáng nghiệp tự mình cần kiệm, còn sợ con cháu ngày sau xa xỉ lười nhác. Thế mà Thái Tổ để phép lại như vậy, trách gì con cháu đời sau chẳng xây tháp cao ngất trời, dựng cột chùa bằng đá chạm, chùa Phật lộng lẫy hơn cả cung vua. Đám dưới học theo, đến nỗi có kẻ huỷ hoại thân thể, thay đổi y phục, bỏ cả sản nghiệp, trốn cả bà con, trăm họ quá nửa là sư, trong nước đến đâu cũng có chùa, nguồn gốc há chẳng phải từ đó mà ra sao?”

Đọc lời vừa bình luận của Lê văn Hưu, người ta thường có ấn tượng đây là một lời phê phán Phật giáo và đặc biệt là Phật giáo nhà Lý, đứng trên quan điểm Nho giáo. Và trên thực tế hầu hết sách vở viết về Lê Văn Hưu đều có một nhận định chung như thế.

Nhưng đó là một nhận định hoàn toàn sai lầm do không nghiên cứu đầy đủ hệ tư tưởng Phật giáo đời Trần. Nếu ai đã đọc tác phẩm của Lý Cao thì sẽ thấy ngay không chỉ tư tưởng mà ngay cả văn cú Lê Văn Hưu dùng trong lời bình luận vừa nêu, đã rút ra từ tác phẩm của Lý Cao. Vậy trong thời Trần, ít lắm là có hai tác giả ở nước ta đã chịu ảnh hưởng sâu đậm hệ tư tưởng Phật giáo của Lý Cao, đó là vua Trần Thánh Tông và Lê Văn Hưu. Đấy là chưa kể ảnh hưởng của Lý Cao đối với thơ của thiền sư Không Lộ (?-1119) thường biết dưới bài Ngôn hoài. Ta phải thấy Lê Văn Hưu viết bộ Đại Việt sử kyù theo lệnh và dưới sự chỉ đạo của vua Trần Thánh Tông, như ĐVSKTT 5 tờ 33a8-b1 đã ghi: “Mùa xuân tháng giêng năm Nhâm Thân (1272) Hàn lâm viện học sĩ kiêm Quốc sử viện giám tu Lê Văn Hưu vâng lệnh viết xong Đại Việt sử ký từ Triệu Vũ Đế đến Lý Chiêu Hoàng gồm 30 quyển, dâng lên, vua xuống chiếu khen thưởng”.

Đại Việt sử kyù như thế là một bộ sử chính thức của nhà nước Đại Việt, cụ thể là nhà nước do vua Trần Thánh Tông lãnh đạo, tất nhiên phải phản ảnh quan điểm và lập trường viết sử của nhà nước này. Vì vậy ta không có gì ngạc nhiên khi tư tưởng và văn cú của Lý Cao đã xuất hiện trong thơ văn của Trần Thánh Tông và Lê Văn Hưu. Dĩ nhiên vấn đề làm chùa và độ người cho đi tu không phải đến thời Trần Thánh Tông mới trở thành một vấn đề nổi cộm cần xử lý. Ngay từ cuối thời Lý, vào những năm đầu của thế kỷ thứ 13, Đàm Dĩ Mống đã đề nghị sa thải tăng đồ với lời lẽ hết sức thô bạo, mà Đại Việt sử lược 3 tờ 13a10-b2 đã ghi lại:

“Nay Tăng đồ cùng với dịch phu quá nửa, bọn chúng tự kết bè đảng, dựng bậy thầy trò, tụ nhóm, ở bầy, làm nhiều việc dơ, hoặc ở giới trường tinh xá, ngang nhiên rượu thịt, hoặc tại thiền phòng tịnh viện, riêng tự gian dâm, ngày ẩn tối ra, như đàn cáo chuột. Chúng làm nát tục hư đạo, dần dần thành thói. Việc đó nếu không cấm, để lâu càng tệ thêm”. Trong các tác phẩm của mình, Trần Thái Tông cũng đã nói đến tình trạng: “Khi tới chùa chiền, gần Phật gần kinh, mắt không thèm ngó, phòng tăng điện Phật, gặp gỡ gái trai, cuối mắt đầu mày, ham mê sắc dục, không kiêng Hộ Pháp, chẳng sợ Long Thần, trố mắt ham vui, đầu chưa từng cúi”, và “chẳng riêng người tục, cả đến thầy Tăng, kinh luận tranh giành, cùng nhau công kích, chê các sư trưởng, nhiếc đến mẹ cha, cỏ nhẫn lụi vàng, lửa độc rực cháy, buông lời đau vật, cất tiếng hại người, không nghĩ từ bi, không theo luật cấm, bàn thiền tựa thánh, trước cảnh như ngu, dẫu ở cửa Không, chưa thành Vô Ngã”.

Tình trạng chùa chiền và tăng lữ Phật giáo thời vua Trần Thái Tông như thế. Cho nên, trong Phổ khuyến phát bồ đề tâm, Trần Thái Tông đã đưa ra chủ trương: “Chẳng hỏi đại ẩn tiểu ẩn, đâu phân tại gia xuất gia, chẳng nề tăng tục, chỉ cốt rõ lòng, vốn không nữ nam, cớ sao trước tướng. Người chưa hiểu chia bừa thành tam giáo, giác ngộ rồi cùng thấu một chữ Tâm”. Chính xuất phát từ một chủ trương như vậy, Trần Thánh Tông và Lê Văn Hưu mới cho việc làm chùa xây tháp là “khơi vét máu mỡ của dân” và những kẻ xuất gia chỉ là những người “huỷ hoại thân thể, thay đổi y phục, bỏ bê sản nghiệp, trốn tránh bà con” Lớn lên và được giáo dục trong một môi trường văn hoá như thế của gia đình, tất nhiên vua Trần Nhân Tông cảm thấy tính bức xúc của việc đề ra một giải pháp vừa có lợi cho nước cho dân, vừa có ích cho đạo. Và chính ở đây vai trò của Tuệ Trung Trần Quốc Tung trở nên quan trọng.

Trong đoạn văn ghi lại kinh nghiệm ngộ đạo của mình qua cuộc đối thoại vào năm 1287 đã trích ở trên, vấn đề đặt ra hết sức cụ thể và thường gặp, đó là: “Chúng sinh quen với việc uống rượu ăn thịt thì làm sao tránh được tội báo?”. Đây là một thực tế ta có thể gặp ở bất cứ thời nào và ở bất cứ địa phương nào, chứ không phải chỉ là một thực tế của thời đại Trần Nhân Tông và tại quốc gia Đại Việt. Cách giải quyết thực tế này hết sức giản dị theo quan điểm của Tuệ Trung. Đó là đừng đặt nó thành vấn đề. Bản thân của việc uống rượu ăn thịt chẳng có gì là tội phúc trong đó cả. Đúng như Tuệ Trung đã trả lời:

Ăn cỏ với ăn thịt
Chúng sinh mỗi có thức
Xuân về trăm cỏ sinh
Chỗ nào thấy tội phúc.

Đến sau này, khi viết bản Cư trần lạc đạo phú, Trần Nhân Tông đã diễn tả lại quan điểm ấy một cách dễ hiểu hơn:

Ở đời vui đạo hãy tuỳ duyên
Đói cứ ăn đi mệt ngủ liền
Có báu trong nhà thôi khỏi kiếm
Vô tâm đối cảnh hỏi chi thiền.

Thế đã rõ, đối với Trần Nhân Tông, Phật giáo là cuộc sống, không có sự cách ly phân biệt, bởi vì Phật giáo là gì, nếu không phải đó là một quá trình đi tìm chân lý. Mà chân lý thì không nằm trong Phật giáo mà nằm chính ngay ở giữa lòng cuộc sống. Nói một cách hình ảnh như trong kinh Kim cương, mà Phật giáo đời Trần coi như một bộ kinh cơ bản, thì giáo lý Phật giáo như ngón tay chỉ mặt trăng, như chiếc bè đưa người sang sông. Cho nên, ngay cả giáo lý Phật cũng phải buông bỏ, mới có thể giác ngộ được. Và cũng chính kinh này đã nhấn mạnh đến tư tưởng “tất cả pháp đều là Phật pháp”. Từ đó, ta không ngạc nhiên với chủ trương Cư trần lạc đạo (ở đời mà vui đạo) của vua Trần Nhân Tông.

Bài phú viết về tư tưởng ở đời mà vui đạo này có tên chính thức là Cư trần lạc đạo phú, gồm 10 hội. Cho nên, trong bản thư mục của An Thiền viết vào đầu thế kỷ thứ 19 ở ĐaÏo giáo nguyên lưu quyển thượng tờ 5a6, nó được gọi là Trần triều thập hội lục. Ngay câu mở đầu của hội thứ nhất, Trần Nhân Tông đã xác định cho ta biết phạm trù đời và đạo ở đây có nghĩa gì:

Mình ngồi thành thị
Nết dụng sơn lâm
(Hội thứ nhất)

Đời là thành thị, đạo là sơn lâm. Nhưng một con người dù ở thành thị, gánh vác bao nhiêu việc đời, song cách xử lý vấn đề của người ấy vẫn thanh tịnh trong sạch như ở núi rừng. Đây rõ ràng phản ảnh quan điểm “chẳng hỏi đại ẩn tiểu ẩn, không chia tại gia xuất gia”, mà Trần Thánh Tông đã đề ra. Xưa nay ai cũng biết đại ẩn là sống ở thị thành mà vẫn giữ lòng mình trong sáng, còn tiểu ẩn là tránh vào núi rừng để trau dồi bản thân. Người Phật tử Việt Nam vào thời Trần, như thế, tuỳ vào thành phần xã hội, tuỳ theo khả năng, mà thể hiện đạo sống của mình ở giữa đời. Cho nên để giác ngộ họ chỉ cần:

Dứt trừ nhân ngã,
Thì ra thực tướng kim cương
Dừng hết tham sân,
Mới làu lòng mầu viên giác.

(Hội thứ hai)

Từ đó, không có vấn đề phải tìm một nơi nào khác, ngoài chỗ mình đang sống, để tìm ra sự giác ngộ được. Nếu vào thời mình vua Trần Thái Tông đã nghe quốc sư Phù Vân nói tới việc “trong núi vốn không có Phật, Phật ở ngay trong lòng, lòng lặng mà hiểu, đó chính là chân Phật” thì khi viết Cư trần lạc đạo phú, vua Trần Nhân Tông cũng đã đồng tình:

Áng tư tài, tính sáng chẳng tham,
Há vì ở Cánh Diều Yên Tử
Rần thanh sắc, niệm dừng chẳng chuyển,
Lọ chi ngồi am Sạn non Đông.

Đâu phải vì sống ở trên núi Cánh Diều của Yên Tử hay tại am Sạn của Đông Sơn, mà người ta có thể giác ngộ được. Những nơi ấy có thể để cho ta ngắm nhìn vẻ đẹp của non sông, mà di dưỡng tinh thần, như Huyền Quang đã viết trong Vịnh Vân Yên tự phú:

Ta nay:

Ngồi đỉnh Vân Tiêu
Cưỡi chơi Cánh Diều
Coi Đông Sơn tựa hòn kim lục
Xem Đông Hải tựa miệng con ngao

Sự giác ngộ do thế phải tìm ở giữa cuộc đời. Đừng tìm nó trong rừng núi. Tuy nhiên, vua Trần Nhân Tông không phải đi đến chỗ cực đoan phủ nhận lợi ích của rừng núi và cuộc sống ở rừng núi. Bản thân vua Trần Nhân Tông đã nhiều lần vào sống những nơi rừng núi hoang dã như Yên Tử, Vũ Lâm. Trong Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca, vua Trần Nhân Tông đã tả lại cuộc sống rừng núi ấy:

Yên bề phận khó
Kiếm chốn dưỡng thân
Khuất tịch non cao
Náu mình sơn dã
Vượn mừng hủ hỷ
Làm bạn cùng ta
Vắng vẻ ngàn kia
Sanh lòng hỷ xả

Điểm quan trọng không phải là sống ở rừng núi hay thị thành. Vấn đề là làm sao giác ngộ được sự thật. Đấy là mấu chốt của vấn đề. Ta thấy sự giác ngộ có thể tìm thấy ở bất cứ nơi đâu, đặc biệt là chính giữa cuộc đời trần tục đầy những hệ luỵ thế sự. Chính trong cuộc đời trần tục ấy mà giác ngộ được thì giá trị còn nâng lên gấp bội. Bởi vì bất cứ một đất nước nào cũng đều là một cộng đồng dân tộc với nhiều nghĩa vụ xã hội và liên đới trách nhiệm. Không ai có thể tồn tại bên ngoài xã hội. Do thế, vua Trần Nhân Tông đã ca ngợi và quý trọng một sự giác ngộ được thực hiện ở giữa cuộc đời đầy phiền luỵ và liên đới ấy, mà bản thân vua là một thí dụ điển hình:

Trần tục mà nên, phúc ấy càng yêu hết tấc

Sơn lâm chẳng cốc, hoạ kia thực cả uổng công.

 (Hội thứ ba) - Thực tế bản thân vua Trần Nhân Tông đã tìm thấy sự giác ngộ của mình chính trong những ngày rộn rịp nhất của cuộc đời mình khi đang ráo riết chuẩn bị để đối phó với cuộc chiến tranh do Hốt Tất Liệt tiến hành đối với nước ta vào mùa hè năm 1287. Thời điểm giác ngộ này lại xảy ra ngay sau khi mẹ vua Trần Nhân Tông vừa mất. Giữa bao nhiêu biến động và phiền toái của cuộc đời, con người vẫn tìm ra những giờ phút an nhàn tự tại cho bản thân mình. Đúng như Trần Nhân Tông đã nói:

Muôn nghiệp lặng, an nhàn thể tính
Nửa ngày rồi, tự tại thân tâm

Từ đó mọi người nếu đạt được “muôn nghiệp lặng” thì thể tính mình an nhàn. Sự giác ngộ đâu cần tách rời con người, và đức Phật ở ngay bên trong mỗi một chúng ta. Vua Trần Nhân Tông nói nếu mỗi một chúng ta sống có đạo đức nhân nghĩa, sống có kỷ luật và rộng lượng thì mỗi một chúng ta đều là những vị Phật Thích Ca, vị Phật Di Lặc:

Tích nhân nghì, tu đạo đức
Ai hay này chẳng Thích Ca
Cầm giới hạnh, đoạn xan tham,
Chỉn thực ấy là Di Lặc

(Hội thứ tư) - Như thế đâu chỉ có một vị Phật Thích Ca lịch sử và một vị Phật Di Lặc của tương lai. Người Phật giáo thời đại Trần Nhân Tông thấy mình có thể sống như những vị Phật này, nếu cùng với nhân nghĩa và đạo đức, họ có một cuộc sống giản dị:

Áo miễn chăn đầm ấm qua mùa hoặc chằm hoặc xể
Cơm cùng cháo đói no đòi bữa dầu bạc dầu thoa

(Hội thứ năm) - Đọc hai câu này ta nhớ đến sự kiện vua Trần Nhân Tông, sau khi cứ điểm Nội Bàng thất thủ vào cuối năm Giáp Thân, đã từ kinh thành đi ra Hải Đông gặp Trần Hưng Đạo, suốt ngày không ăn, đến chiều tối có tên tiểu tốt Trần Lai đem dâng cho vua một bát cơm gạo xấu, mà ĐVSKTT đã ghi lại ở trên.

Người Phật tử Việt Nam, đến ngay như cả một vị vua, đã sống giản dị như thế, nhưng họ là những người:

Sạch giới lòng, dồi giới tướng nội ngoại nên Bồ Tát trang nghiêm

Ngay thờ chúa, thảo thờ cha, đi đỗ mới trượng phu trung hiếu.

(Hội thứ sáu) - Mẫu người Phật tử Việt Nam thời Trần, như thế, là một mẫu người Bồ Tát trang nghiêm, là một mẫu người trượng phu trung hiếu. Bồ Tát dĩ nhiên là một phạm trù tư tưởng lớn của Phật giáo, còn trượng phu là một phạm trù của tư tưởng Nho giáo. Nhưng cứ đọc các tác phẩm Nho giáo nói về trượng phu, ta mới thấy những đóng góp mới của Trần Nhân Tông. Trong thiên Đằng Văn Công hạ của Mạnh tử ta được bảo rất rõ thế nào là một trượng phu: “Phú quý bất năng dâm, bần tiện bất năng di, uy vũ bất năng khuất, thử chi vị đại trượng phu” (giàu sang không thể mê hoặc, nghèo hèn không thể lay chuyển, uy vũ không thể khuất phục, đó gọi là đại trượng phu).

Trượng phu trong tư tưởng Nho giáo là thế, nhưng so với định nghĩa của Trần Nhân Tông ta thấy nội dung đó hạn hẹp và tủn mủn, bởi vì “ngay thờ chúa, thảo thờ cha”, một con người như thế tất không thể nào bị tác động bởi giàu sang, nghèo hèn hay uy vũ. The iron pillar of Delhi is a structure 23 feet 8 inches (7.2 metres) high with 16 inches diameter that was constructed by a "King Chandra", probably Chandragupta II (reigned c. 375-415 CE), and now stands in the Qutb complex at Mehrauli in Delhi, India. Location: Qutb complex at Mehrauli in Delhi, India. Height: 7.21 m (23 ft 8 in). Dedicated to: Vishnu. Coordinates: 28°31′28.76″N 77°11′6.25″E.

Nội hàm của phạm trù trượng phu trong tư tưởng Trần Nhân Tông do vậy tỏ ra rộng lớn và phong phú hơn nhiều. Đây là một thí dụ điển hình khác của việc tổ tiên ta có thể sử dụng một số từ ngữ Trung Quốc, mà khi đọc lên, thường gây ấn tượng mang sắc thái Nho giáo. Nhưng khi đi sâu vào phân tích, ta thấy những từ ngữ này mang một nội dung khác hẳn. Trước đây, chúng tôi đã thử phân tích tư tưởng nhân nghĩa của Nguyễn Trãi mà người ta thường cho là của Nho giáo, và đã đạt đến những kết luận hoàn toàn khác hẳn. Từ đó mẫu người lý tưởng của Phật giáo Việt Nam lần đầu tiên được quy định một nội dung hết sức cụ thể. Họ không chỉ “sạch giới lòng, dồi giới tướng” để trở nên “Bồ Tát trang nghiêm”, mà còn “ngay thờ chúa, thảo thờ cha” để thành những “trượng phu trung hiếu”. Đây có thể nói là một đúc kết về hình tượng người Việt Nam lý tưởng, chứ không phải chỉ của Phật giáo.

Thực tế những người làm nên sự nghiệp oanh liệt của dân tộc ta vào thời Trần Nhân Tông có thể nói hầu hết đều là Phật tử, từ những vị lãnh đạo tối cao ở trung ương như Trần Hưng Đạo, Trần Quang Khải cho đến những người dân ở xã ấp như Lê Công Mạnh và anh em con cháu. Vì họ là những Bồ Tát trang nghiêm nên đối với bản thân họ giữ gìn kỷ luật và sống cuộc sống có lý tưởng. Nhưng đồng thời họ cũng là những trượng phu trung hiếu, nên họ trung thành với tổ quốc, sống hiếu thảo với cha mẹ ông bà:

Vâng ơn Thánh, xót mẹ cha, thờ thầy học đạo.
Mến đức Cồ, kiêng bùi ngọt, cầm giới ăn chay.

(Hội thứ bảy) - để có thể đóng góp cho xã hội qua những công tác cụ thể như bắc cầu, đóng đò với một tấm lòng hỷ xả, từ bi:

Dựng cầu đò, dồi chiền tháp,
Ngoại trang nghiêm sự tướng hãy tu.
Săn hỷ xả, nhuyễn từ bi
Nội tự tại kinh Lòng hằng đọc

(Hội thứ tám) - Sau hai cuộc chiến tranh do quân thù áp đặt vào những năm 1285 và 1288, bao nhiêu cơ sở hạ tầng của đất nước ta, đặc biệt là hệ thống cầu cống và bến đò, do yêu cầu tác chiến về phía ta cũng như sự tàn phá không tiếc thương của kẻ thù, đã bị huỷ hoại gần hết.

Thế mà trong lần đi sứ vào năm Chí Nguyên Nhâm Thìn (1292), tên phó sứ Trần Phu đã thấy ở kinh đô Thăng Long của Đại Việt những chiếc cầu bắc qua sông hùng vĩ. Y viết: “Từ sứ quán đi 60 dặm thì qua tới cầu An Hoá, lại đi một dặm thì đến phía bắc cầu Thanh Hoá. Trên cầu này là một ngôi nhà 19 gian” như ta đã thấy ở trên.

Cả nước Đại Việt là một công trường xây dựng lớn sau chiến tranh. Người dân Đại Việt hăng say lao động để kiến tạo lại đất nước mình sau những năm chiến tranh gian khổ và mất mát. Chính hình ảnh và khí thế của những con người lao động như thế đã đập vào mắt người lãnh đạo đất nước, để lại trong tâm khảm những ấn tượng khó phai mờ. Cho nên khi viết Cư trần lạc đạo phú, vua Trần Nhân Tông đã không quên đưa việc dựng cầu đò, xây chiền tháp để làm cho đất nước đẹp đẽ, trở thành một nhiệm vụ, một nghĩa vụ mà người Phật tử Việt Nam có bổn phận phải hoàn thành đối với tổ quốc.

Và tổ quốc Việt Nam sau những năm tháng chiến tranh ấy đã trở thành một cõi đất Phật, mà trạng nguyên Huyền Quang Lý Tải Đạo đã diễn tả trong bài phú Vịnh chùa Vân Yên:

Phen những ôi!
Tây Trúc dường nào
Nam châu có mấy
Non Linh Thứu ai đem về đây
Cảnh Phi Lai mặt đà thấy đáy,
Vào chưng cõi Thánh thênh thênh
Thoát rẽ lòng phàm phây phấy

Đất nước Việt Nam vào thời ấy được nhìn như thế. Cho nên, người dân đã saün sàng hy sinh chiến đấu để bảo vệ, và cũng saün sàng hăng say xây dựng để kiến tạo một cõi Phật cho chính mình và con cháu.

Người Phật tử Việt Nam vào thời ấy tuy có nhận định việc xây dựng chùa chiền là “khơi vét máu mỡ của dân”, nhưng không phải cực đoan đi đến chỗ phủ nhận việc xây dựng chùa chiền, hay chống lại một sự nghiệp như thế.

Có lẽ trong tâm thức tầng lớp lãnh đạo Phật tử Việt Nam thời đó vẫn thấy chùa chiền là nơi để củng cố nền vững bền của đất nước. Phạm Sư Mạnh, người học trò xuất sắc của Chu Văn An (1292-1371), đã viết về chùa Báo Thiên với những câu:

Trấn áp đông tây củng đế kỳ
Khuy nhiên nhất tháp độc nguy nguy
Sơn hà bất động kình thiên trụ
Kim cổ nan ma lập địa chu

(Trấn áp đông tây giữ đế đô
Ngang nhiên ngọn tháp vút lên nhô
Non sông vững chãi tay trời chống
Kim cổ dựng xây đất khó mờ)

Và gần hai trăm năm sau, vua Lê Thánh Tông vẫn viết về chùa Trấn Quốc trong cùng một mạch suy nghĩ như vậy:

Trung lập càn khôn vững đế đô
Mãng danh Trấn Quốc ở Tây Hồ

Cho nên, vua Trần Nhân Tông vẫn kêu gọi mọi người, không chỉ “dựng cầu đò”, mà còn phải “dồi chiền tháp”, vẫn đánh giá cao vai trò của chùa chiền trong đời sống văn hoá xã hội của người dân, như chính vua Trần Nhân Tông đã nhận xét:

Núi hoang rừng quạnh,
ấy là nơi dật sĩ tiêu dao.
Chiền vắng am thanh,
Chỉn thực cảnh đạo nhân du hí

Quả vậy, dù nói gì thì nói, ngồi chùa trong một buổi chiều thu nào đó có thể đã gợi cho họ những cảm xúc man mác, mà bản thân vua Trần Nhân Tông đã trải qua:

Chùa cổ đìu hiu khuất khói thu
Thuyền câu chiều quạnh tiếng chuông đưa
Nước quang núi lặng bay âu trắng
Gió đứng mây đùa cây đỏ thưa
(Cổ tự thê lương thu ái ngoại
Ngư thuyền tiêu sắt mộ chung sơ
Thuỷ minh sơn tịnh bạch âu quá
Phong định vân nhàn hồng thụ sơ)

Nhưng dựng cầu đò, xây chiền tháp, người Phật tử Việt Nam thời Trần Nhân Tông vẫn không quên nhiệm vụ chủ yếu của mình là đi tìm sự giác ngộ thông qua chính cuộc sống trần thế của mình:

Rèn lòng làm Bụt,
Chỉn xá tua một sức dồi mài.
Đãi cát kén vàng,
Còn lại phải nhiều phen lựa lọc.

Song để “rèn lòng làm Bụt”, người Phật tử có nhiều cách. Có thể họ học theo lối của thiền sư Nam Tuyền Phổ Nguyện chém mèo, hoặc theo cách Tử Hồ Lợi Tung đuổi chó v.v.

Vương lão chém mèo,
Rạt thảy lòng ngừa thủ toạ
Thầy Hồ khua chó,
Trỏ xem trí nhẹ con giàng

(Hội thứ chín)

Và còn nhiều phương pháp giác ngộ khác nhau nữa, mà vua Trần Nhân Tông đã dành cả hội thứ chín này để trình bày từ thời sơ tổ?

Đạt Ma gặp vua Vũ Đế nhà Lương cho đến thiền sư Linh Vân Chí Cần thấy hoa đào nở mà giác ngộ, đại sư Hương Nghiêm khi cuốc đất hòn đá văn vào cây trúc, nghe tiếng gõ và hiểu được chuyện trước khi cha mẹ sinh ra ta là ai.

Dù có nhiều phương pháp và phương thức giác ngộ khác nhau, nhưng chúng vẫn không khác nhau là mấy, vì chân lý giác ngộ là một:

Vậy cho hay:

Cơ quan tổ giáo
Tuy khác nhiều đàng
Chẳng cách mấy gang.

(Hội thứ chín) - Sống đời mà vui đạo theo vua Trần Nhân Tông như thế là một cuộc sống thiền, có thể dùng các phương pháp thiền khác nhau để giác ngộ, chứ không gò bó vào bất cứ một lối thiền nhất định nào.

Người hành giả có nhiều lựa chọn, nhưng điểm đến cuối cùng vẫn không thay đổi, đó là tìm sự giác ngộ trong đời sống thường ngày của mình, không phân biệt sơn lâm hay thành thị:

Tượng chúng ấy
Cốc một chân không
Dùng đòi căn khi
Nhân lòng ta vướng chấp khôn thông
Há cơ tổ nay còn thửa bí
Chúng tiểu thừa cốc hay chửa đến,
Bụt xá ngăn bảo sở hoá thành
Đấng thượng sĩ chứng thực mà nên
Ai ghè có sơn lâm thành thị

(Hội thứ 10) - Phương pháp thiền khác nhau là vì dùng cho những căn cơ khác nhau, nhưng chân lý là một. Nếu chúng ta chưa giác ngộ được thì vì bản thân mình chưa đạt tới chứ không phải vì các phương pháp Phật tổ bày ra mà không thực hiện được.

Tất nhiên vua Trần Nhân Tông cũng giống như các thiền sư trước thời mình đều biết rõ thiền không phải dễ giác ngộ gì. Cho nên trong Đắc thù lâm tuyền thành đạo ca vua đã nói tới tình trạng:

Phô người học đạo
Vô số nhiều thay
Trúc hoá nên rồng
Một hai là hoạ
Thực tế này không phải là mới. Một thiền sư Trung Quốc là Vĩnh Minh Diên Thọ (904-975) cũng từng nói đến việc tu thiền “muôn người tu thì một người được”. Còn bản thân vua Trần Nhân Tông cũng thấy là vô số người tu thiền, nhưng chứng được thiền thì hoạ may có được một hai.

Và chính ngay vua Trần Thái Tông cũng nói đến tình trạng những vị sư tu thiền là “bàn thiền tợ thánh, đối cảnh như ngu”. Lý do cho tình trạng này, vua Trần Nhân Tông đã chỉ ra cũng ở Đắc thú lâm tuyền thành đạo ca:

Bởi lòng vờ vịt - Trỏ bắc làm nam - Chỉ ra như thế này ta thấy đâu đây như vang bóng câu trả lời của Pháp Minh cho hoàng đế Lý Miễu cách thời vua Trần Nhân Tông đã gần ngàn năm: “Ôm lấy chuyện bậy để hy vọng điều phải, giữ chặt việc giả để chờ đợi sự chân, chần chờ hai lòng, trù trừ đôi ngả thì Phật dù có phóng quang động địa, ai mà có thể thấy cho ư?” (Lê Mạnh Thát, Lịch sử Phật giáo Việt Nam, I, Thành phố Sài Gòn, 1999, tr. 428). Rõ ràng, lòng vờ vịt của vua Trần Nhân Tông chính là lối “chần chờ hai lòng, trù trừ đôi ngả” của những người muốn thấy Phật vào thời Lý Miễu. Một khi lòng dạ đã vậy, thì chắc chắn chỉ “ôm chuyện bậy mà mong điều phải, giữ việc giả để chờ sự chân”, bảo đi về hướng bắc nhưng lại theo phương nam mà rảo bước. Thế thì làm sao mà hy vọng giác ngộ được.

Tuy nhiên, khi đã giác ngộ rồi, thì đâu có phân biệt gì sự khác nhau giữa sơn lâm và thành thị, giữa đạo và đời, giữa cuộc sống tĩnh lặng trong rừng núi và công việc xô bồ ở phố phường. Nội dung của tư tưởng Cư trần lạcđạo là thế. Nó được hình thành để thoả mãn yêu cầu lý luâïn cho một giai đoạn Phật giáo mới, giai đoạn người Phật tử phải thực hiện nhiệm vụ dân tộc của mình, đồng thời phải tạo cho Phật giáo một sức sống mới bằng cách đưa giáo lý vào trong việc thực hiện nhiệm vụ dân tộc đó, mà bản thân vua Trần Nhân Tông là một điển hình nổi bật. Ta đã thấy sau khi xuất gia “mặc cà sa, nằm trướng giấy” với “cà một vò, tương một hũ” ở tại núi Yên Tử. Vua Trần Nhân Tông đã không bao giờ sao nhãng đối với các vấn đề đất nước, đăïc biệt là vấn đề Chiêm Thành. Hai châu Ô, Lý đã trở thành đất đai Đại Việt trong thời gian vua đã xuất gia. Đây phải nói là một điểm sáng lạ kỳ trong đời sống của một người xuất gia như vua Trần Nhân Tông.

Chưa bao giờ trong lịch sử Phật giáo ở nước ta hay ở bất cứ một nước nào khác, mà một người xuất gia lại có thể mở mang bờ cõi, và mở mang bờ cõi một cách hoà bình. Căn cứ vào giới luật của hàng Phật tử bình thường sống ở các chùa chiền, mà ta hay gặp, thì một người xuất gia không bao giờ được phép đi làm mai mối cho việc dựng vợ gả chồng. Thế mà Hương Vân Đại Đầu Đà đã làm việc đó và đã làm một cách thành công. Tất nhiên, Phật giáo Việt Nam, đặc biệt là Phật giáo thiền tông, có những quy định giới luật của riêng mình, mà họ gọi là “quy ước thiền đường”, như nhan đề một cuốn sách của thiền sư Minh Giác Kỳ Phương (1682-1744) đã có và thường không liên hệ nhiều với loại giới luật bình thường của nó.

Điểm đặc biệt thứ hai là sau khi đã làm mai mối thành công như thế, vua Trần Nhân Tông trở về Đại Việt gặp sự chống đối của hầu hết triều đình, đặc biệt là tầng lớp trí thức thời bấy giờ.

Họ đã viết văn làm thơ để chê cười việc Hương Vân Đại Đầu Đà đem cô con gái cành vàng lá ngọc của mình gả cho vua Chiêm mà họ cho là tên mọi, một giống người hạ cấp. Quan điểm kỳ thị này hơn một trăm năm sau, những trí thức như Ngô Sĩ Liên vẫn tiếp tục bám lấy và lên tiếng bình luận:

“Xưa Hán Cao Hoàng vì Hung Nô nhiều lần làm khổ biên giới, đem con gái nhà dân làm công chúa để gả cho Thiền Vu. Kết hôn với người không phải giống, tiên nho đã từng chê, song có ý muốn việc binh đao được chấm dứt và dân được yên. Điều đó còn có thể nói được. Nguyên Đế nhà Hán, nhân Hô Hàn đến chầu xin làm rể nhà Hán, nhà Hán đem Vương Tường gả cho, cũng là có cớ. Còn Nhân Tông đem con gái gả cho chúa Chiêm Thành là nghĩa gì? Nếu nói nhân đi chơi, trót hứa, sợ thất tín, thì sao không đổi mệnh được ư?

Vua giữ ngôi trời, còn Thượng hoàng thì đã xuất gia, vua đổi mệnh có khó gì, mà lại đem gả cho người xa không phải giống cho đúng lời hứa trước, rồi lại dùng mưu gian đánh cướp lại về sau, thế thì tín ở đâu?”

Phải là một người thấm nhuần sâu sắc tư tưởng Phật giáo như vua Trần Nhân Tông mới có một cái nhìn bình đẳng về con người. Từ thời Mâu Tử, người Phật giáo đã sử dụng lý luận mọi người đều có tính Phật để bác bỏ tư tưởng kỳ thị của Đại Hán cùng sự hùa theo của đám nhà Nho để coi dân tộc ta là mọi rợ và người Hán là Hoa Hạ.

Nghe lời bình luận vừa nêu của Ngô Sĩ Liên, ta vẫn còn thấy phảng phất thứ tư tưởng kỳ thị a dua ấy. May mắn cho dân tộc là vào lúc đó còn có các nhà lãnh đạo đất nước có trách nhiệm đã thấm nhuần sâu sắc giáo lý Phật giáo như Văn Túc Vương Trần Đạo Tải và Trần Khắc Chung đã quyết định việc này, và đưa đến một kết thúc êm đẹp.

Công chúa Huyền Trân đã đi về nhà chồng và nhân dân Đại Việt không tốn một mũi tên, một người lính mà có thêm một dải đất trên 200 cây số. Hệ tư tưởng của dòng thiền Trúc Lâm do vua Trần Nhân Tông sáng lập, như thế đã giải quyết một loạt các vấn đề đặt ra cho Phật giáo Việt Nam vào thời đó nhằm cơ bản thoả mãn được các đòi hỏi của dân tộc, mà trước đó chưa được thoả mãn.

Ta đã thấy không phải vô cớ mà tư tưởng Cư Trần Lạc Đạo đã được đề ra và xác định nội dung. Một lần nữa, hệ tư tưởng này đã được chứng minh là xuất phát từ thực tiễn của Đại Việt và có nhiệm vụ giải quyết những vấn đề do thực tiễn này phát sinh. Trên đây chúng tôi chỉ nêu một số vấn đề cơ bản mà tư liệu hiện nay cho phép. Chúng tôi chưa bàn đến những vấn đề thuần tuý chuyên môn liên hệ về thiền. Chẳng hạn vấn đề có-không, mà trong buổi giảng cuối đông năm Giáp Thìn (1304) tại chùa Sùng Nghiêm, vua Trần Nhân Tông đã có một bài thơ dài thuyết giảng.

Tất nhiên về vấn đề này cuối cùng Trần Nhân Tông cũng nói nó là “như thế như thế”, nghĩa là, đòi hỏi người đối thoại tham học tự mình giải quyết lấy thông qua những gợi mở của người hướng đạo mình. Thực tế này, như vua Trần Nhân Tông đã trình bày trong Cư trần lạc đạo phú, chỉ để cho những “thượng sĩ thực chứng mà nên”.

Những vị thượng sĩ này trong dòng thiền Trúc Lâm có thể thuộc nhiều thành phần xã hội khác nhau, không nhất thiết giới hạn chủ yếu trong các viên chức nhà nước. Sau thời Trần Nhân Tông, Phật giáo đã phát triển theo hướng tư tưởng Cư trần lạc đạo này. Phật giáo không còn dành riêng cho bất cứ một bộ phận nào của xã hội, dù bộ phận đó có ưu tú tới đâu. Nó lan khắp mọi tầng lớp nhân dân, đúng như văn bia do Lê Quát viết cho chùa Thiệu Phúc ở Bái thôn thuộc lộ Bắc Giang vào năm 1270 và Ngô Sĩ Liên đã chép lại trong ĐVSKTT 7 tờ 36a3-b4 như sau: “Nhà Phật lấy hoạ phúc để cảm động lòng người, sau được người ta tin sâu bền như thế.

Trên từ vương công cho đến dân thường, hễ bố thí vào việc Phật thì tuy đổ hết tiền của cũng không sẻn tiếc, ví như ngày nay gửi gắm vào tháp chùa thì trong lòng hớn hở như cầm được khoán ước để hưởng được sự báo ứng này về sau.

Cho nên trong từ kinh thành ngoài đến châu phủ, cho đến thôn cùng ngỏ hẻm, không bảo mà theo, không thề mà tin. Chỗ nào có nhà người ở, tất chỗ đó có chùa Phật, hỏng rồi lại xây, hư rồi lại sửa. Lâu đài chuông trống so với dân cư chiếm đến nửa phần.

Đạo Phật thịnh rất dễ dàng, mà sự tôn sùng lại rất lớn. Ta tuổi trẻ đọc sách, khảo xét xưa nay cũng hiểu sơ được đạo Thánh hiền để giáo hoá dân này, mà rốt cuộc chưa thể làm cho một làng tin theo, từng dạo xem núi sông, dấu chân in đến nửa thiên hạ, mà tìm cái gọi là nhà học văn miếu, thì chưa từng có thấy một nơi. Ta do thế rất lấy làm xấu hổ với tín đồ nhà Phật, bèn viết ra đây để tỏ lòng”.

Sự hưng thịnh của Phật giáo cho đến cuối thế kỷ thứ 14, khi nhà Trần đã suy vong, chắc chắn đã xuất phát từ hệ tư tưởng Cư trần lạc đạo vừa nói. Phật giáo không dành riêng cho một bộ phận những người tu hành, cũng chẳng phải riêng một bộ phận quý tộc hay viên chức nhà nước.

Phật giáo là của mọi người, khắp hang cùng ngõ hẻm, ở đâu có nhà dân thì ở đó có chùa Phật, như Lê Quát đã nói. Sự hưng thịnh này có sự đóng góp không nhỏ của vua Trần Nhân Tông và hệ tư tưởng của dòng thiền do vua sáng lập. Sự thật như thế, với minh văn như thế. Vậy mà vẫn có những người cứ bảo Phật giáo suy tàn vào cuối thời Trần. Đặc biệt sau cái chết của thiền sư Huyền Quang (1254-1334) thì Phật giáo “thời hưng thịnh chấm dứt”. (Nguyễn Lang, Việt Nam Phật giáo sử luận. Sài Gòn. Lá Bối, 1974, tr.337).

Không những không hết một thời thịnh vượng, Phật giáo thiền phái Trúc Lâm còn phát triển mạnh mẻ, để chuận bị gánh vác trước dân tộc và đạo pháp những nhiệm vụ mới mà lịch sử đã giao phó. Lợi dụng lúc đất nước ta có vấn đề, bọn xâm lược Minh đã tràn qua. Thế là cả một dân tộc đứng lên cầm vũ khí, từ nhà sư như Phạm Ngọc, cho đến những Phật tử như Trần Trùng Quang, Lê Lợi, Nguyễn Trãi để đánh đuổi quân thù với kết cục là những chiến thắng.

Chi Lăng, Xương Giang vang dội đem lại nền độc lập cho tổ quốc và sự ra đời của nhà Lê. Phật giáo thiền Trúc Lâm Yên Tử do thế, đã tiếp tục sự nghiệp vì đạo vì dân của mình vào các triều đại sau với các nhân vật nổi bật như thiền sư Đạo Khiêm (?-1445), thiền sư Viên Thái (1440-1460?), trạng nguyên Lê Ích Mộc (1459-?), thiền sư Pháp Tính (1470-1550?), thiền sư Thọ Tiên Diễn Khánh (1550-1620?), thiền sư Chân An Tuệ Tĩnh (?1711), thiền sư Chân Nguyên Tuệ Đăng (1648-1726) và đặc biệt thiền sư Hải Lượng Ngô Thời Nhiệm (1746-1803). Nhưng đây sẽ là chủ đề cho một nghiên cứu khác.

https://www.thivien.net/Tr%E1%BA%A7n-Nh%C3%A2n-T%C3%B4ng/author-EY7jN0xHQfiiJpD91KwIgw

 
Phạm Thông (12/8/1943 -  03/11/2016) là một điêu khắc gia và nhà báo người Việt, đặc biệt là tác giả của nhiều pho tượng Đức ông Trần Hưng Đạo tại Việt Nam trước 1975 và sau này tại Hoa Kỳ.

Ông sinh ngày 12 tháng 8/1943 tại Thái Bình, tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Sài Gòn năm 1965, mất ngày 03 tháng 11/2016 tại Houston, Texas. Tượng Trần Hưng Đạo của điêu khắc gia Phạm Thông dựng vào giữa thập niên 1960 tại bến Bạch Đằng, Sài Gòn. Tượng Trần Hưng Đạo ở bến Bạch Đằng, Sài GònSửa đổi - Ông được biết đến là tác giả bức tượng Trần Hưng Đạo ở Quận 1 bên bến sông Sài Gòn ở cuối đường Hai Bà Trưng. Địa điểm này thời Pháp thuộc là công trường Rigault de Genouilly. Sang thời Đệ Nhất Cộng hòa Việt Nam, rue Paul Blanchy đổi tên thành đường Hai Bà Trưng và công trường đó được gọi là công trường Mê Linh.

Chính quyền Việt Nam Cộng hòa cho xây tượng đài Hai Bà ở đó. Tượng đài này vì khuôn mặt được tạc theo chân dung của Trần Lệ Xuân và con gái Trần Lệ Thủy nên trong cuộc đảo chính lật đổ Tổng thống Ngô Đình Diệm vào năm 1963 tượng bị phá đi. Năm 1966 đương kim thủ tướng Việt Nam Cộng hòa Nguyễn Cao Kỳ giao cho mỗi binh chủng của Quân lực Việt Nam Cộng hòa dựng biểu tượng ở một vườn hoa công cộng trong đô thành Sài Gòn thì binh chủng Hải quân chọn bến Bạch Đằng để dựng tượng Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn, người được xem là thánh tổ hải quân.[4] và điêu khắc gia Phạm Thông lãnh nhiệm vụ đó. Tượng đài hoàn tất năm 1967.
Sau năm 1975Sửa đổi

Tượng đài Trần Hưng Đạo trên phố Bolsa, thành phố Westminster, California - Sau năm 1975 Phạm Thông tỵ nạn sang Mỹ và lập tờ báo Con ong ở Texas. Cũng ở tiểu bang đó, ông đã thực hiện hai pho tượng lớn ở đài kỷ niệm chiến sĩ Việt Mỹ tại Houston, số 11360 đại lộ Bellaire.Năm 2014 tại Little Saigon, Westminster, California, cộng đồng người Việt lập tượng Hưng Đạo Vương bằng đá trên đường Bolsa. Pho tượng có tư thế tương tự như pho tượng trên Bến Bạch Đằng, sông Sài Gòn của nhà điêu khắc Phạm Thông cách đây gần 50 năm. Một pho tượng khác bằng đồng được dựng ở Mile Square Park (Công viên Dặm vuông) vào Tháng Giêng, 2016, cũng theo dáng cũ với cánh tay phải chỉ về phía trước. Vào lúc 12 giờ trưa chủ Nhật ngày 12 tháng 6 năm 2016, một tượng đài Trần Hưng Đạo khác mà tác giả cũng chính là ông đã được khánh thành tại khu Hà Nội Plaza trên phố Bolsa, thành Phố Westminster, California. Pho tượng này bằng đồng, cao 10 ft được đặt trên bệ cao 7 ft.

https://vi.m.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BA%A1m_Th%C3%B4ng_(nh%C3%A0_%C4%91i%C3%AAu_kh%E1%BA%AFc)
... 

 
Sinh năm 1228, Trần Quốc Tuấn ra đời khi họ Trần vừa thay thế nhà Lý làm vua trong một đất nước đói kém, loạn ly. Trần Thủ Độ, một tôn thất tài giỏi đã xếp đặt bày mưu giữ cho thế nước chông chênh thành bền vững. Bấy giờ Trần Cảnh còn nhỏ mới 11 tuổi, vợ là Lý Chiêu Hoàng, vị vua cuối cùng của dòng họ Lý.

Vì nhường ngôi cho chồng nên trăm họ và tôn thất nhà Lý dị nghị nhà Trần cướp ngôi. Trần Thủ Độ rất lo lắng. Bấy giờ Trần Liễu, anh ruột vua Trần Cảnh lấy công chúa Thuận Thiên, chị gái Chiêu Hoàng đang có mang. Trần Thủ Độ ép Liễu nhường vợ cho Cảnh để chắc có một đứa con cho Cảnh.

Liễu nổi loạn. Thủ Độ dẹp tan nhưng tha chết cho Liễu. Song điều này không dẹp nổi lòng thù hận của Liễu. Vì thế Liễu kén thầy giỏi dạy cho con trai mình thành bậc văn võ toàn tài, ký thác vào con mối thù sâu nặng. Người con trai ấy chính là Trần Quốc Tuấn.

Thuở nhỏ, có người đã phải khen Quốc Tuấn là bậc kỳ tài. Khi lớn lên, Trần Quốc Tuấn càng tỏ ra thông minh xuất chúng, thông kim bác cổ, văn võ song toàn. Trần Liễu thấy con như vậy mừng lắm, những mong Quốc Tuấn có thể rửa nhục cho mình. Song, cuộc đời Trần Quốc Tuấn trải qua một lần gia biến, ba lần quốc nạn và ông đã tỏ ra là một bậc hiền tài.

Thù nhà ông không đặt lên trên quyền lợi dân nước, xã tắc. Ông đã biết dẹp thù riêng, vun trồng cho mối đoàn kết giữa tông tộc họ Trần khiến cho nó trở thành cội rễ của đại thắng. Bấy giờ quân Nguyên sang xâm chiếm Việt Nam. Trần Quốc Tuấn đã giao hảo hòa hiếu với Trần Quang Khải.

Hai người là hai đầu mối của hai chi trong họ Trần, đồng thời một người là con Trần Liễu, một người là con Trần Cảnh, hai anh em đối đầu của thế hệ trước. Sự hòa hợp của hai người chính là sự thống nhất ý chí của toàn bộ vương triều Trần, đảm bảo đánh thắng quân Nguyên hung hãn.

Chuyện kể rằng: thời ấy tại bến Đông, ông chủ động mời Thái sư Trần Quang Khải sang thuyền mình trò chuyện, chơi cờ và sai nấu nước thơm tự mình tắm rửa cho Quang Khải... Rồi một lần khác, ông đem việc xích mích trong dòng họ dò ý các con, Trần Quốc Tảng có ý khích ông cướp ngôi vua của chi thứ, ông nổi giận định rút gươm toan chém chết Quốc Tảng.

Do các con và những người tâm phúc xúm vào van xin, ông bớt giận dừng gươm nhưng bảo rằng: Từ nay cho đến khi ta nhắm mắt, ta sẽ không nhìn mặt thằng nghịch tử, phản thầy này nữa! Trong chiến tranh, ông luôn hộ giá bên vua, tay chỉ cầm cây gậy bịt sắt.

Thế mà vẫn có lời dị nghị, sợ ông sát vua. Ông bèn bỏ luôn phần gậy bịt sắt, chỉ chống gậy không khi gần cận nhà vua. Và sự nghi kỵ cũng chấm dứt. Giỏi tâm lý, chú ý từng việc nhỏ để tránh hiềm nghi, yên lòng quan để yên lòng dân, đoàn kết mọi người vì nghĩa lớn dân tộc. Một tấm lòng trung trinh son sắt vì vua, vì nước.

Vua giao quyền tiết chế cho Trần Quốc Tuấn. Ông biết dùng người tài như các anh hùng Trương Hán Siêu, Phạm Ngũ Lão, Yết Kiêu, Dã Tượng... đều từ cửa tướng của ông mà ra. Ông rất thương binh lính, và họ cũng rất tin yêu ông. Đội quân cha con ấy trở thành đội quân bách thắng.

Trần Quốc Tuấn là một bậc tướng cột đá chống trời. Ông đã soạn hai bộ binh thư: Binh thư yếu lược, và Vạn Kiếp tông bí truyền thư để dạy bảo các tướng cách cầm quân đánh giặc. Trần Khánh Dư, một tướng giỏi cùng thời đã hết lời ca ngợi ông :...

"Lấy ngũ hành cảm ứng với nhau, cân nhắc cửu cung, không lẫn âm dương...". Biết dĩ đoản binh chế trường trận, có nghĩa là lấy ngắn chống dài. Khi giặc lộ rõ ý định gây hấn, Trần Quốc Tuấn truyền lệnh cho các tướng, răn dạy chỉ bảo lẽ thắng bại tiến lui. Bản Hịch tướng sĩ viết bằng giọng văn thống thiết hùng hồn, mang tầm tư tưởng của một bậc "đại bút". Trần Quốc Tuấn là một bậc tướng tài có đủ tài đức. Là tướng nhân, ông thương dân, thương quân, chỉ cho quân dân con đường sáng. Là tướng nghĩa, ông coi việc phải hơn điều lợi. Là tướng chí, ông biết lẽ đời sẽ dẫn đến đâu.

Là tướng dũng, ông sẵn sàng xông pha vào nơi nguy hiểm để đánh giặc, lập công, cho nên trận Bạch Đằng oanh liệt nghìn đời là đại công của ông. Là tướng tín, ông bày tỏ trước cho quân lính biết theo ông thì sẽ được gì, trái lời ông thì sẽ bị gì. Cho nên cả ba lần đánh giặc Nguyên Mông, Trần Quốc Tuấn đều lập công lớn.

Hai tháng trước khi mất, vua Anh Tông đến thăm lúc ông đang ốm, có hỏi:

- Nếu chẳng may ông mất đi, giặc phương Bắc lại sang xâm lấn thì kế sách làm sao?

Ông đã trăng trối những lời cuối cùng, thật thấm thía và sâu sắc cho mọi thời đại dựng nước và giữ nước:

- Thời bình phải khoan thư sức dân để làm kế sâu gốc bền rễ, đó là thượng sách giữ nước.

Mùa thu tháng Tám, ngày 20, năm Canh Tý, Hưng Long thứ 8 (1300) "Bình Bắc đại nguyên soái" Hưng Đạo đại vương qua đời. Theo lời dặn lại, thi hài ông được hỏa táng thu vào bình đồng và chôn trong vườn An Lạc, giữa cánh rừng An Sinh miền Đông Bắc, không xây lăng mộ, đất san phẳng, trồng cây như cũ...

Khi ông mất (1300), vua phong ông tước Hưng Đạo đại vương. Triều đình lập đền thờ ông tại Vạn Kiếp, Chí Linh, ấp phong của ông thuở sinh thời. Công lao sự nghiệp của ông khó kể hết . Vua coi như bậc trượng phu, trăm họ kính trọng gọi ông là Hưng Đạo đại vương.
Trần Hưng Đạo là một anh hùng dân tộc, một danh nhân văn hóa Việt Nam.

http://chilinhquetoi.com/Dat-va-Nguoi-Chi-Linh/hung-dao-vuong-tran-quoc-tuan-69.html

(VTC News) - Các vị vua Trần, những người đã gây dựng nên một thời đại rực rỡ nhất của nền văn minh Đại Việt, đã từng 3 lần đánh bại quân Nguyên Mông, hiện đang bị người đời lãng quên – một sự lãng quên rất tủi.
Tin đọc thêm:

» Truyền kỳ về lăng mộ lớn nhất Việt Nam
» Quá vội khi khẳng định tìm thấy lăng mộ Tào Tháo
» Tận mắt những “cung điện của người chết” giữa cánh đồng
» Hải Dương: Phá “cung điện” 2.000 tuổi để đắp đường!
» Bí mật về một “cung điện” dưới lòng đất ở Hải Dương
» Đường hầm cạnh Hồ Tây là "cung điện" của người chết

Mới đây, nhà sử học Đặng Hùng (Hội Văn học nghệ thuật Thái Bình) đã xuất bản cuốn sách: “Long Hưng – đất phát nghiệp Vương triều Trần”, rủ tôi về vùng Long Hưng xưa để viếng các vua Trần, tiện thể tham quan các công trình đền đài, di tích lịch sử có tuổi 700 năm.

Ông Hùng đã bỏ mấy chục năm nghiên cứu về đời Trần ở đất Thái Bình và không ít công trình của ông đã gây tranh cãi, chú ý lớn trên các diễn đàn lịch sử.

Bìa cuốn sách viết về nhà Trần ở Thái Bình của nhà nghiên cứu Đặng Hùng.

Giờ đây, vùng đất phát nghiệp của một triều đại rạng rỡ nhất trong lịch sử Việt Nam chỉ còn lại những di tích ít ỏi là những ngôi chùa, đền thờ nhỏ bé, khiêm tốn sau lũy tre làng.

Đi qua cánh đồng làng Tam Đường (Tiến Đức, Hưng Hà, Thái Bình), tôi chợt sửng sốt khi tận mắt những “quả đồi” sừng sững nhô lên giữa cánh đồng. Thái Bình vốn là tỉnh không có đồi núi, vậy những “quả đồi” này ở đâu ra?

Tôi vốn có nhiều lần bỏ công sức nghiên cứu, tìm hiểu về những “quả đồi” như thế này ở giữa cánh đồng vùng Hải Dương, và tôi nghĩ ngay đến những ngôi mộ Hán.

Những ngôi mộ vua Trần ở Thái Bình.

Hải Dương vốn là vùng đất trung tâm của thời Bắc thuộc, nơi các thứ sử Giao Châu từ Trung Quốc cổ đại sang lập trang ấp, cai trị quận Giao Chỉ. Quan lớn, nhà giàu chết đi, họ xây dựng mộ gạch hoặc mộ cũi khổng lồ, đắp hàng ngàn khối đất trùm lên mộ thành những quả đồi lớn giữa cánh đồng.

Nhà khảo cổ Tăng Bá Hoành (nguyên giám đốc Bảo tàng Hải Dương) bảo rằng, không cần phải là nhà sử học, cứ thấy giữa cánh đồng bằng phẳng vùng Hải Dương, có gò đất nổi lên khỏi mặt ruộng, cao vài mét, hoặc như quả đồi nhỏ, thì đích thị là mộ Hán, có thể là mộ gạch, hoặc mộ cũi (mộ xếp gỗ).

Tượng thờ vua Trần ở đền An Sinh.

Liên tưởng đến câu chuyện về mộ Hán ở Hải Dương, tôi chỉ tay về phía những “quả đồi” giữa cánh đồng làng Tam Đường nói với nhà sử học Đặng Hùng rằng, đó chính là những ngôi mộ Hán. Chỉ có điều khó hiểu, là vùng đất Thái Bình gần 2000 năm trước, còn sình lầy, lau sậy, không hiểu sao đã có mộ Hán mọc lên? Nhà sử học Đặng Hùng cười bảo: “Không phải mộ Hán, mộ các vua Trần đấy!”.

Tôi lại chợt nhớ đến lời ông Tăng Bá Hoành, rằng hai loại mộ Hán, gồm mộ gạch và mộ cũi tồn tại ở Việt Nam đến tận thời Lý, thời Trần, chỉ có điều quy mô nhỏ hơn thời Bắc thuộc. Như vậy, có nghĩa là, có thể các vị vua Trần hiện đang nằm trong những ngôi mộ gạch hoặc mộ cũi xếp gỗ? Nhưng có điều khiến tôi băn khoăn, đó là, thời Trần, là thời kỳ thịnh hành của phật giáo, thì thường hỏa táng, nên chỉ còn tro cốt đặt trong các am tháp, chứ làm gì có mộ đắp đất hoành tráng như thế này? Những câu hỏi như thế thật thú vị, cứ ma mị, cuốn hút tôi đi tìm hiểu.

Mộ quách gỗ khai quật ở An Sinh (Đông Triều, Quảng Ninh).

Theo nhà sử học Đặng Hùng, vùng đất Long Hưng, mà cụ thể là làng Tam Đường này, từng là nơi chôn cất, đặt cốt của các vị vua Trần. Ngay cả chuyện tổ chức tang lễ, chôn cất ngọc cốt của Điều Ngự Giác Hoàng (vua Trần Nhân Tông) ở lăng Quy Đức, tại Long Hưng cũng là điều có có thật. Mặc dù vua Trần Nhân Tông băng ở Am Ngọa Vân trên núi Yên Tử, nhưng xá lị của ngài cũng được an táng một phần ở đây.

Ngoài lăng mộ của vua Trần Nhân Tông, tại làng Tam Đường còn có phần mộ của Thái Tổ Trần Thừa, vua Trần Cảnh, Trần Thánh Tông. Sách "Kiến văn tiểu lục" của Lê Quý Đôn chép: "Thái Đường, huyện Ngự Thiên có bốn cái lăng: Thái Tổ, Thái Tông, Thánh Tông và Nhân Tông, lại có lăng của bốn hoàng hậu".

Du khách hành hương lên Chùa Đồng trên đỉnh Yên Tử.

Nhưng trải 700 năm, mưa nắng bào mòn, chiến tranh tàn phá liên miên, nên hiện ở làng Thái Đường chỉ còn lại 3 lăng mộ của các vua Trần. Nhân dân trong vùng gọi 3 gò mộ to như quả đồi này là “gò mả vua”, mỗi gò đều có tên riêng là Phần Bụt, Phần Trung, Phần Đa.

Cách đây mấy chục năm còn có ngôi mộ tên Phần Cựu, quy mô cực kỳ to lớn. Nhưng ngôi mộ này đã được khai quật. Theo ông Hùng, các nhà sử học đã xác nhận đó là mộ thời Trần, và ngôi mộ đó của Trần Thừa. Hiện quan tài, ngọc cốt vẫn giữ ở Bảo tàng Thái Bình.

Chùa Hoa Yên.

Nhà nghiên cứu Đặng Hùng đoán rằng, ngôi mộ mà nhân dân gọi là Phần Bụt, có thể là mộ của vua Trần Nhân Tông. Ông lý giải thế này: Bụt có thể hiểu là Phật. Thiền sư Thích Nhất Hạnh trong tác phẩm "Theo gót chân Bụt", thì lúc đầu, khi giác ngộ chân lý của đạo Phật, Đức Phật Tổ cho rằng đạo của người là đạo "Tỉnh thức". "Tỉnh thức" nói theo tiếng Magadhi là Budn (tức là Bụt).

Với những suy luận trên, ông Hùng cho rằng, rất có thể ngôi mộ có tên Phần Bụt theo cách gọi truyền miệng của nhân dân làng Tam Đường, chính là mộ của đức vua Trần Nhân Tông. Ngôi mộ trải 700 năm đã bị mài mòn khá thấp, nhưng mấy chục năm trước đã được nhân dân sửa sang, tôn đắp.

Trong cuộc khai quật ngôi mộ Phần Cựu, các nhà khoa học mô tả ngôi mộ như sau: Dưới cùng, trong lõi ngôi mộ là quách gỗ, gồm những súc gỗ lim lớn, xếp thành căn phòng nhỏ, kín khít trong lòng đất. Lớp đất sét được đắp kín quách gỗ. Trên lớp đất sét là vách đá. Hàng ngàn mét khối cát sỏi rải xung quanh và lấp kín vách đá. Trên lớp cát sỏi lại có một lớp đất sét dày, nện rất chặt.

Đền An Sinh thờ các vị vua Trần. Cho đến nay, dù cuộc khai quật đã trải qua 30 năm, song những bí ẩn trong ngôi mộ vua khổng lồ vẫn chưa được sáng tỏ, các tài liệu vẫn nằm im, phủ bụi trong bảo tàng. Các ngôi mộ vua vẫn nằm đó, trơ trọi giữa cánh đồng và cũng chưa chắc chắn là mộ của vị vua nào.

Lần giở các tài liệu lịch sử, mới biết, năm 1381, nhà Trần đã cho chuyển lăng mộ của các tiên đế từ Long Hưng (Thái Bình) về An Sinh (Đông Triều, Quảng Ninh). Đại Việt sử ký toàn thư ghi: “Tháng 6, rước thần tượng các lăng ở Quắc Hương (Nam Định), Thái Đường (Hưng Hà, Thái Bình), Long Hưng, Kiến Xương đưa về lăng lớn ở Yên Sinh để tránh nạn người Chiêm Thành vào cướp”.

 
Nhà sử học Đặng Hùng khẳng định rằng, cốt các vị vua vẫn nằm trong mộ ở Tam Đường, bởi khi đó nhà Trần chỉ rước tượng thờ về An Sinh mà thôi. Tuy nhiên, phần lớn các nhà sử học hàng đầu Việt Nam đều khẳng định nhà Trần đã đưa cốt các vua từ làng Tam Đường về xã An Sinh, rồi xây dựng khu lăng mộ lớn là Lăng Tư Phúc, xây dựng điện thờ lớn là điện An Sinh để thờ tự các vị vua này.

Khu Lăng mộ Thái sư Trần Thủ Độ ở xã Liên Hiệp huyện Hưng Hà mới được tôn tạo. Như vậy, hài cốt (nếu còn), tro cốt, hoặc xá lị của các vị vua nằm trong các ngôi mộ khổng lồ này đã được quật lên chuyển về An Sinh dưới chân núi Yên Tử, là quê hương gốc gác của các vị vua Trần? Nếu như vậy thì những ngôi mộ này chỉ còn là đống đất, là xác mộ?

Tò mò với câu chuyện về lăng mộ các vua Trần, tôi tìm về xã An Sinh nằm dưới chân dãy núi Yên Tử. Câu chuyện đi tìm lăng mộ những vị vua di chuyển từ Thái Bình ra Quảng Ninh đã đưa tôi đến rất nhiều bất ngờ. Tôi đã có những ngày tìm hiểu, chứng kiến, và nghe rất nhiều chuyện đau lòng.

Các vị vua Trần, những người đã gây dựng nên một thời đại rực rỡ nhất của nền văn minh Đại Việt, đã từng 3 lần đánh bại quân Nguyên Mông, hiện đang bị người đời lãng quên – một sự lãng quên rất tủi.

https://vtc.vn/nhung-chuyen-kho-tin-o-nghia-dia-cac-vua-tran-ky-1-d39779.html

 
Nam Dư Hạ là một mảnh đất giàu truyền thống lịch sử văn hoá, nay thuộc phường Trần Phú, quận Hoàng Mai. Đình Nam Dư Hạ ngoài nét độc đáo về lịch sử, kiến trúc gắn với thần tích của 3 vị thành hoàng làng, nơi đây cón được biết đến với lễ hội truyền thống, lễ rước nước (lễ cấp thủy), một nghi lễ truyền thống gắn với cộng đồng dân cư vùng ven sông Hồng.

Đình Nam Dư Hạ phụng thờ Tam vị Thành hoàng là Tam Đầu Cửu Vĩ Long Vương, Thái uý Chương Võ Thái sư (Nguyễn Xí) và Lê Gia Hoàng Thái Hậu. Theo thần tích còn lưu lại, có vị sư tổ Từ Phong thường du ngoạn ở ven kinh thành Thăng Long, có lần đi qua đất Nam Dư thấy cảnh sắc đậm đà, bến thuyền xuôi ngược quyến rũ lòng người, ngài bỗng thấy có một con rồng từ đất bay lên nhào lượn trên không trung rồi biến vào vòm trời xanh.

Đức tổ cho đây là chốn tiềm long (nơi rồng ẩn) nên quyết định xây phủ đệ ở lại Nam Dư, đồng thời, ngôi chùa lấy tên là Thiên Phúc, mở một con đường rất thẳng từ cung điện nhà vua tới chùa và xây ngôi đình làng cho dân thờ Long Vương thần.

Vị Long Thần linh thiêng hiển hách có công cứu giúp Lê Lợi thoát khỏi mũi giáo của giặc trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn đánh đuổi giặc Minh. Khi Lê Lợi lên ngôi vua, nhớ ơn Long thần cứu mình, nhà vua đã phong sắc cho Long Vương là thượng đẳng thần và cho dân Nam Dư phụng sự hương khói đời đời.

Còn về vị thành hoàng làng thứ 2 là Thần Chương Võ Thái Sư, Thần là Nguyễn Xí người xã Thượng Xá, huyện Chân Phúc, tỉnh Thanh Hoá (nay là xã Nghi Hợp, huyện Nghi Lộc, Nghệ An). Năm lên 9 tuổi cha mất, ông theo người anh đến làm người nhà Lê Lợi. Càng lớn, Nguyễn Xí tỏ ra là người vũ dũng hơn người, được Lê Lợi yêu quí như con.

Sau được Lê Lợi giao quản đội Thiết đội thứ nhất. Từ đó, ông xông pha chiến trận, ở đâu cũng lập chiến công rồi được thăng lên Thái uý. Có lần, ông được Lê Lợi sai đi diệt giặc Minh ở thành Đông Quan, ông cho quân tiến từ Gia Lâm sang Nam Dư, ngủ đêm tại miếu thần. Thái úy được Long Vương báo mộng hôm sau xuất quân thắng trận.

Khi Lê Lợi đánh đuổi hoàn toàn quân giặc lên ngôi vua, Nguyễn Xí làm sớ tâu nhà vua phong sắc cho thần miếu Nam Dư Hạ là Thượng đẳng thần. Dân chúng nhớ ơn ông xin triều đình ban sắc nên tôn làm thành hoàng làng Nam Dư Hạ.

Vị thành hoàng làng thứ 3 được thờ phụng tại đình Nam Dư Hạ là Thần Lê Gia Hoàng Thái Hậu. Tương truyền, bà là Hoàng thái hậu họ Trịnh tên huý là Loan, người xã Phi Bạo, huyện Thanh Chương, Nghệ An, mẹ vua Chiêu Tông.

Dưới triều Lê Chiêu Tông, quyền uy của nhà Mạc rất lớn, âm mưu thoán đoạt ngôi vua ngày càng lộ rõ. Trước tình hình đó, Lê Chiêu Tông lập mưu triệt hạ thế lực của họ Mạc. Mưu bị bại lộ, nhà vua phải bỏ chạy khỏi kinh thành. Hoàng thái hậu lui về vùng Nam Dư lánh nạn.

Bà đã dạy dân làng Nam Dư nghề trồng mía nấu mật, trồng dâu nuôi tằm. Khi Mạc Đăng Dung chính thức lên ngôi thì vua Lê Chiêu Tông và bà bị ép phải chết. Nhân dân Nam Dư nhớ ơn thái hậu khi xưa nên đã lập miếu thờ bà. Đến khi Lê Trang Tông đánh đuổi nhà Mạc, dấy nghiệp Trung Hưng đã sắc phong cho bà làm Thượng đẳng thần.

Từ khi khởi dựng đến nay, đình Nam Dư Hạ trải qua nhiều lần tu bổ, tôn tạo. Vào thời kỳ kháng chiến chống Pháp, một số hạng mục của đình như phương đình, tiền tế, trung cung đã bị phá dỡ hoặc đốt cháy.

Từ năm 2001 – 2005 được sự quan tâm ủng hộ của chính quyền, nhân dân địa phương và khách thập phương, đình Nam Dư Hạ đã được tu bổ khang trang theo phong cách kiến trúc truyền thống. Hiện tại, mặt bằng kiến trúc tổng thể đình Nam Dư Hạ gồm các hạng mục: nghi môn ngoại, cửa mã, phương đình, đại bái, trung cung, hậu cung và tả hữu vu.

Phía trước đình là Nghi môn và bể non bộ, qua con đường làng là tới khuôn viên của đình. Trước đây, trước cửa đình là ao đình rất rộng, kéo dài tới tận chân đê sông Hồng, sau Nhà nước lấy đất làm đường vành đai 3, gần chân cầu Thanh Trì nên các cụ trong làng xây dựng một bể cạn và non bộ ở sân đình.

Cổng đình Nam Dư Hạ là hạng mục kiến trúc thế kỷ XIX, kết cấu theo kiểu thức “cửa mã”. Hai đầu hồi cổng là cột trụ biểu, đỉnh trụ là nghê chầu, tiếp đến là ô lồng đèn, thân trụ đắp chữ Hán, đế trụ thắt cổ bồng. Cổng có mái che, kết cấu tường hồi, bít đốc lợp ngói ri.

Trên bờ nóc đắp lưỡng long chầu nguyệt. Vào bên trong cổng tương ứng với 3 gian là các bộ vì phía tiền và hậu kết cấu dạng vì nách theo kiểu thức chồng rường quá giang gối cột. Trên các bộ vì chạm khắc linh vật như dơi, phượng, hoa văn chữ thọ, đầu các thanh xà chạm rồng theo phong cách nghệ thuật thế kỷ XIX.

Qua cổng đình là đến toà Phương đình kết cấu chồng diêm hai tầng tám mái đao cong, tiếp đến là Đại bái, Trung cung và Hậu cung. Toà Đại bái qua Trung cung có 5 lối vào kiểu cuốn vòm dẫn vào toà Hậu cung. Tại Hậu cung còn lưu giữ được những nét chạm khắc hoa văn hoa lá nghệ thuật thế kỷ XIX trên xà bộ vì hiên.

Mỗi hạng mục kiến trúc này đều được bài trí nhiều đồ thờ theo nguyên tắc truyền thống như hoành phi,câu đối, nhang án, bát bửu, ba bộ long ngai bài vị, khám thờ… Một trong những di vật quí giá được lưu giữ tại đình Nam Dư Hạ phải kể đến ba bộ kiệu bát cống mang đậm nét chạm khắc thời Lê.

Trải qua những năm tháng thăng trầm của lịch sử, ba bộ kiệu vẫn còn được giữ nguyên vẹn hình dáng ban đầu. Kiệu được sơn son thếp vàng lộng lẫy, từng đường nét được chạm khắc chau chuốt chứa đựng tâm hồn, tài năng của người nghệ nhân. Đây là niềm tự hào của người dân Nam Dư Hạ đặc biệt trong những dịp lễ hội của làng. Dân làng Nam Dư Hạ coi ba bộ kiệu như là báu vật của cha ông truyền lại cho đời sau.

Về di văn Hán Nôm được lưu giữ tại đình Nam Dư Hạ, quí giá nhất là 11 đạo sắc phong, đạo sớm nhất có niên hiệu từ đời Cảnh Hưng 44 (1783) và một cuốn Ngọc phả là nguồn tư liệu quý giá góp phần khẳng định giá trị văn hoá, lịch sử của đình.
Lễ hội truyền thống làng Nam Dư Hạ diễn ra từ ngày 14/2 đến 16/2 âm lịch nhưng nét đặc sắc nhất của lễ hội này lễ rước nước (lễ cấp thuỷ). Lễ hội rước nước trước đây được tổ chức từ ngày 14 đến ngày 15 tháng Hai âm lịch, nhưng đến nay được sự thống nhất của ba làng Nam Dư Thượng, Nam Dư Hạ và Thúy Lĩnh diễn ra trong ngày 14 tháng Hai.

Để chuẩn bị cho lễ hội rước nước, cách ngày diễn ra lễ hội khoảng hai, ba ngày, ban tổ chức lễ hội cùng toàn thể nhân dân Nam Dư Hạ đã chuẩn bị mọi thứ đầy đủ cho lễ rước nước với một tấm lòng thành kính đặc biệt.

Làng Nam Dư Hạ ở trong đê nên mỗi khi rước kiệu ra sông lấy nước đều phải đi qua đình làng Thúy Lĩnh, khi đoàn rước qua cửa đình thì dừng lại, quay long đình vào đình Thúy Lĩnh lễ vọng. Cùng lúc đó, dân làng Thúy Lĩnh ăn mặc chỉnh tề làm lễ phụng nghênh.

Khi đoàn rước nước ra đến bến sông Hồng, dưới bến đã có nhiều chiếc thuyền đợi sẵn để chở kiệu nước và các lễ vật đi xuống sông thực hiện nghi thức cấp thuỷ. Đoàn rước lên thuyền tiến ra sông lên đến đình làng Bát Tràng (huyện Gia Lâm) thì chào và lễ vọng. Sau đó, đoàn thuyền quay ra giữa dòng sông.

Một cụ già cao niên đã được lựa chọn cân nhắc theo tiêu chuẩn về tuổi tác, đạo đức gia đình cũng như sức khoẻ được đại diện dùng gáo đồng múc từng gáo nước đổ vào choé. Chóe được đặt giữa thuyền trên miệng có phủ một vuông vải điều.

Vào buổi chiều cùng ngày, lễ nhập thuỷ được tiến hành trang trọng. Lễ tế được các cụ cao niên trong làng tổ chức với tấm lòng thành kính dâng lên các vị thành hoàng cầu mong cho dân làng một năm no ấm, an bình.

Lễ rước nước là nét độc đáo đặc trưng không chỉ của Nam Dư Hạ mà cả một vùng ven sông Hồng như Khuyến Lương, Vĩnh Hưng… của quận Hoàng Mai. Năm 1991, Bộ Văn hoá thông tin (nay là Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch) đã xếp hạng cụm di tích đình – chùa Nam Dư Hạ là di tích quốc gia tại quyết định số 1728/QĐ ngày 21/0/1991.

http://ditichlichsu-vanhoahanoi.com/2017/10/03/dinh-nam-du-ha/

 
The Siege of Kuju which occurred in 1231 was a decisive Goryeo victory against the Mongol Empire. After the Mongol army crossed the Yalu river, it quickly captured almost all of Goryeo's border defenses. The Mongol army, however, ran into stiff resistance both at Anju and the city of Kuju (modern-day Kusong), commanded by General Park Seo. To take Kuju, Saritai used a full array of siege weapons to bring down the city's defenses.

Lines of catapults launched both boulders and molten metals at the city's walls. The Mongols deployed special assault teams who manned siege towers and scaling ladders. Other tactics used were pushing flaming carts against the city's wooden gates and tunneling under the walls. The most grisly weapon used during the siege were fire-bombs which contained boiled down, liquefied human fat.

According to an old Mongol general who, toward the end of the siege said: "...I have never seen [a city] undergo an attack like this which did not, in the end, submit." Despite the fact the Goryeo army was heavily outnumbered and after over thirty days of brutal siege warfare, Goryeo soldiers still refused to surrender and with mounting Mongol casualties, the Mongol army could not take the city and had to withdraw.

https://en.wikipedia.org/wiki/Siege_of_Kuju

How could Genghis Khan breach the Great Wall while others couldn't?

Genghis Khan (1162 - 1227), the founder of the Mongol Empire, was the only one who breached the Great Wall of China in its 2,700-year-history. In his lifetime, Genghis Khan led his Mongolian army to break through the Great Wall not only once, but several times at Wusha Fortress, Juyongguan, Zijingguan, and Tongguan, etc.

These successes were a big help in overthrowing of the Jin Dynasty (1115 - 1234 AD) and founding of the Yuan Dynasty (1271 - 1368 AD). Breach of Wusha Fortress - In 1211, Genghis Khan ordered his army to attack the Wusha Fortress, located between Fengning County of Hebei Province and Shangdu County of Inner Mongolia. However, the Jin Court had renovated the fortress beforehand and built a secret passage to connect the fortress with the Wuyue Camp. When the battle started, Jin soldiers came streaming through the passage. Later, the Mongol army found the secret, cut the passage and easily captured the fortress.

Breach of Juyongguan - Also in 1211, after Genghis Khan captured Huailai in Hebei and Yanqing in Beijing, he chased the Jin army all the way to the Juyongguan Great Wall. Seeing the solid pass, Khan gave up the idea of attacking directly, but decided to lure the Jin soldiers out for a field battle. After several small-scale strikes, the Mongol soldiers threw down their weapons, left their horses and “escaped”. As expected, the Jin soldiers on guard left the pass to chase them. Suddenly, numerous Mongol soldiers appeared from nearby mountains and surrounded the Jin soldiers, defeated them and captured Juyongguan Pass.

After breaching the Juyongguan Great Wall, the Mongol soldiers ransacked the pass and residents and left fully loaded. In 1213, in need of entering the Central Plain, the Mongol army took Juyongguan once again. After the previous failure, the Jin army had sealed the north gate with melted iron and set a large area of iron caltrops in front. This time, Genghis Khan led his army southward via a side road to Zijingguan, took that weaker guarded pass first, and then attacked Juyongguan from its south gate. The Juyongguan was recaptured.

Breach of Tongguan - This one happened in 1216. Genghis Khan ordered his general Samuhe to threaten the then capital of Jin court, Kaifeng in Henan from the west. Reaching Tongguan Pass of the Great Wall in neighboring Shaanxi for the first time, Samuhe avoided it due to its impenetrability. Coming to the pass a second time, he again did not attack it directly, but captured its southern barrier, Jinkeng, first and planned to attack Tongguan from the south. The backup army of Jin did not arrive in time and Tongguan was breached under the severe attack of the Mongol army. In addition, the Mongol army captured many other fortresses along the Great Wall, including Gubeikou and Datong. The Mongol army kept going in and out of the Central Plain via the Great Wall freely frequently during the later battles, untill they finally overthrew the Jin Court.

Also in 1211, after Genghis Khan captured Huailai in Hebei and Yanqing in Beijing, he chased the Jin army all the way to the Juyongguan Great Wall. Seeing the solid pass, Khan gave up the idea of attacking directly, but decided to lure the Jin soldiers out for a field battle. After several small-scale strikes, the Mongol soldiers threw down their weapons, left their horses and “escaped”. As expected, the Jin soldiers on guard left the pass to chase them. Suddenly, numerous Mongol soldiers appeared from nearby mountains and surrounded the Jin soldiers, defeated them and captured Juyongguan Pass. After breaching the Juyongguan Great Wall, the Mongol soldiers ransacked the pass and residents and left fully loaded.

In 1213, in need of entering the Central Plain, the Mongol army took Juyongguan once again. After the previous failure, the Jin army had sealed the north gate with melted iron and set a large area of iron caltrops in front. This time, Genghis Khan led his army southward via a side road to Zijingguan, took that weaker guarded pass first, and then attacked Juyongguan from its south gate. The Juyongguan was recaptured. Breach of Tongguan - This one happened in 1216. Genghis Khan ordered his general Samuhe to threaten the then capital of Jin court, Kaifeng in Henan from the west. Reaching Tongguan Pass of the Great Wall in neighboring Shaanxi for the first time, Samuhe avoided it due to its impenetrability. Coming to the pass a second time, he again did not attack it directly, but captured its southern barrier, Jinkeng, first and planned to attack Tongguan from the south.

The backup army of Jin did not arrive in time and Tongguan was breached under the severe attack of the Mongol army. In addition, the Mongol army captured many other fortresses along the Great Wall, including Gubeikou and Datong. The Mongol army kept going in and out of the Central Plain via the Great Wall freely frequently during the later battles, untill they finally overthrew the Jin Court. Genghis Khan spent five years making thorough preparations for his battle against the Jin court:

1. He defeated the Western Xia to its west, which was an “assistant” to Jin but a threat to the Mongols;
2. He defeated the enemies to his north to ensure the safety of his territory;
3. He recruited the Jin army which guarded the northwest section of the Jin Great Wall, making the area a military base for attacking Jin;
4. He subverted the Jin garrison soldiers for his use;
5. He collected information on the Jin court from businessmen and envoys.

On the other side, the Jin emperor did not take the Mongols seriously at first and put most of his military forces on the southern border with Southern Song (1127 - 1279 AD). Also, having fallen into disrepair in many parts, the Great Wall at that time was not as solid as it used to be.

https://www.travelchinaguide.com/china_great_wall/military-defense/genghis-khan.htm 

The iron pillar of Delhi is a structure 23 feet 8 inches high with 16 inches diameter that was constructed by a "King Chandra", probably Chandragupta II, and now stands in the Qutb complex at Mehrauli in Delhi, India. It is famous for the rust-resistant composition of the metals used in its construction.

 

The Parable of the Prodigal Son – Jesus continued: "There was a man who had two sons. The younger one said to his father, 'Father, give me my share of the estate.' So he divided his property between them. "Not long after that, the younger son got together all he had, set off for a distant country and there squandered his wealth in wild living. After he had spent everything, there was a severe famine in that whole country, and he began to be in need.

So he went and hired himself out to a citizen of that country, who sent him to his fields to feed pigs. He longed to fill his stomach with the pods that the pigs were eating, but no one gave him anything. "When he came to his senses, he said, 'How many of my father's hired men have food to spare, and here I am starving to death! I will set out and go back to my father and say to him: Father, I have sinned against heaven and against you. I am no longer worthy to be called your son; make me like one of your hired men.' So he got up and went to his father.

"But while he was still a long way off, his father saw him and was filled with compassion for him; he ran to his son, threw his arms around him and kissed him. “The son said to him, 'Father, I have sinned against heaven and against you. I am no longer worthy to be called your son.'

"But the father said to his servants, 'Quick! Bring the best robe and put it on him. Put a ring on his finger and sandals on his feet. Bring the fattened calf and kill it. Let's have a feast and celebrate. For this son of mine was dead and is alive again; he was lost and is found.' So they began to celebrate.
"Meanwhile, the older son was in the field. When he came near the house, he heard music and dancing.

So he called one of the servants and asked him what was going on. 'Your brother has come,' he replied, 'and your father has killed the fattened calf because he has him back safe and sound.' "The older brother became angry and refused to go in.

So his father went out and pleaded with him. But he answered his father, 'Look! All these years I've been slaving for you and never disobeyed your orders. Yet you never gave me even a young goat so I could celebrate with my friends. But when this son of yours who has squandered your property with prostitutes comes home, you kill the fattened calf for him!' "'My son,' the father said, 'you are always with me, and everything I have is yours. But we had to celebrate and be glad, because this brother of yours was dead and is alive again; he was lost and is found'" (Luke 15:11-32).

https://www.allaboutjesuschrist.org/

 

https://www.youtube.com/watch?v=apxuzroPJzM
https://www.youtube.com/watch?v=mOeZx6L9wdY
https://www.youtube.com/watch?v=L9tdLn_Zk1M
https://www.youtube.com/watch?v=tekN9NtGXOc
https://www.youtube.com/watch?v=i4Ovyc6ILk4
https://www.youtube.com/watch?v=v_pt5iaVzcM
https://www.youtube.com/watch?v=G1y7pdM2APU
https://www.youtube.com/watch?v=pAm8zZVGwbM
https://www.youtube.com/watch?v=XJ4Fujsr274
https://www.youtube.com/watch?v=KNn4Hpl_z_o
https://www.youtube.com/watch?v=hkM3AuEfsMw
https://www.youtube.com/watch?v=AjsRRYRJlik
https://www.youtube.com/watch?v=g2j-bZxOfSs
https://www.youtube.com/watch?v=caYkJQ42GWw
https://www.youtube.com/watch?v=CS8opiVJQfU
https://www.youtube.com/watch?v=ebtYWzHFycw
https://www.youtube.com/watch?v=so2GoAZQLos
https://www.youtube.com/watch?v=GAztbV_bGyQ
https://www.youtube.com/watch?v=D9jTYEsh-jo
https://www.youtube.com/watch?v=SwpHeVhRsZU
https://www.youtube.com/watch?v=1znl4L5OQ94
https://www.youtube.com/watch?v=N0OFKFr6D0g
https://www.youtube.com/watch?v=uKWSYOIL1bQ
https://www.youtube.com/watch?v=YFrVMi8vPeY
https://www.youtube.com/watch?v=9Fd-ZdgMH48
https://www.youtube.com/watch?v=7yV6V6rtpyc
https://www.youtube.com/watch?v=73MbtvG8_-c
https://www.youtube.com/watch?v=0sk1efDC4sI
https://www.youtube.com/watch?v=Lx9JJxvJU5Q
https://www.youtube.com/watch?v=mRdt5uZfqwQ
https://www.youtube.com/watch?v=c930t-Fgz5k
https://www.youtube.com/watch?v=uigxtV98LaQ
https://www.youtube.com/watch?v=ZFUgBzf_DVE
https://www.youtube.com/watch?v=9DOLWaLAE7Y
https://www.youtube.com/watch?v=qtwZnGFrJz4
https://www.youtube.com/watch?v=IbH77gXb5Qg
https://www.youtube.com/watch?v=y_xr0PFsDSo
https://www.youtube.com/watch?v=nAryxXbcOUs
https://www.youtube.com/watch?v=NXnER8C3wfk
https://www.youtube.com/watch?v=so2GoAZQLos
https://www.youtube.com/watch?v=f3u8SeJenPY
https://www.youtube.com/watch?v=2r5b5a7TBEY
https://www.youtube.com/watch?v=T-IunJj7dTc
https://www.youtube.com/watch?v=0Fhfo50vhrg
https://www.youtube.com/watch?v=8d4qdTH9xi8
https://www.youtube.com/watch?v=tvm2ZsRv3C8
https://www.youtube.com/watch?v=3WebH3N_jAo
https://www.youtube.com/watch?v=IkSBOHNiFlc
https://www.youtube.com/watch?v=mRdt5uZfqwQ
https://www.youtube.com/watch?v=Nqj_mtdpV-o
https://www.youtube.com/watch?v=zljsrLTAnYQ
https://www.youtube.com/watch?v=g-JP6aN4_Bk
https://www.youtube.com/watch?v=ijljGTesQlw
https://www.youtube.com/watch?v=Giv3ykfnuVc
https://www.youtube.com/watch?v=u7qz0h1iibU
https://www.youtube.com/watch?v=lHBA_wwpv_g
https://www.youtube.com/watch?v=jtC7kRH7X6M
https://www.youtube.com/watch?v=qbMZVsMlkwA
https://www.youtube.com/watch?v=B1bLxrZEy4g
https://www.youtube.com/watch?v=kclshpZdetQ
https://www.youtube.com/watch?v=DxgkUrJdsLI
https://www.youtube.com/watch?v=FiYa8aNw24g
https://www.youtube.com/watch?v=TWNN6CU8u-8
https://www.youtube.com/watch?v=3kR_oNT8pos
https://www.youtube.com/watch?v=WFt6Qsv871U
https://m.youtube.com/watch?v=ZX_wYVbr8TA
https://www.youtube.com/watch?v=aMMZh5_IFxY
https://www.youtube.com/watch?v=PdxqkgFaIn4
https://www.youtube.com/watch?v=1g6-_mX3Gys
https://m.youtube.com/watch?v=PFMFPfTSLmk
https://m.youtube.com/watch?v=i7JN7pX-K4c
https://www.youtube.com/watch?v=pMLBWIcrm8Y
https://www.youtube.com/watch?v=XXf72L0ulIQ
https://www.youtube.com/watch?v=_Oh5y430cTU
https://m.youtube.com/watch?v=YFQ4BO8GZH0
https://m.youtube.com/watch?v=UJ0zFhKWqCo
https://www.youtube.com/watch?v=rZjm-lHqXQk
https://m.youtube.com/watch?v=UHyHrloJdLE
https://m.youtube.com/watch?v=Aw7bXD87VV4
https://m.youtube.com/watch?v=aORVMZX1pMw
https://www.youtube.com/watch?v=AZr3M90Mryc
https://m.youtube.com/watch?v=ExALdDZXVbs
https://www.youtube.com/watch?v=2rqFysXoJ6E
https://m.youtube.com/watch?v=ouzrg4QM8g0
https://m.youtube.com/watch?v=a5yP1yqGEMo
https://www.youtube.com/watch?v=1_BTMNXkrYk
https://m.youtube.com/watch?v=KmvgixtWUJ0
https://www.youtube.com/watch?v=FwE_mp_J8gQ
https://www.youtube.com/watch?v=9sluTShqrY4
https://www.youtube.com/watch?v=5R7lpwCdMII
https://m.youtube.com/watch?v=Ak1PpPrXqUM
https://www.youtube.com/watch?v=KOrvGB-7HJo
https://www.youtube.com/watch?v=GlkqYoMio3k
https://www.youtube.com/watch?v=rla2eByG74s
https://www.youtube.com/watch?v=iYXMuz7dgYY
https://www.youtube.com/watch?v=qA4XX15xatk
https://www.youtube.com/watch?v=YBNev02YzOM
https://www.youtube.com/watch?v=MfIci7R2PcE
https://www.youtube.com/watch?v=PoZJyZbP2HY
https://www.youtube.com/watch?v=B1bLxrZEy4g
https://m.youtube.com/watch?v=r3qiq7xCMBo
https://www.youtube.com/watch?v=bQ-lMhH-KaM
https://www.youtube.com/watch?v=EbfOnNnTFY4
https://m.youtube.com/watch?v=kAnMV4aqLsk
https://www.youtube.com/watch?v=EbfOnNnTFY4
https://www.youtube.com/watch?v=UKWkuehrU74
https://www.youtube.com/watch?v=N_1jjs_3sfw
https://www.youtube.com/watch?v=IbH77gXb5Qg
https://www.youtube.com/watch?v=KaIJb2tjKjc
https://www.youtube.com/watch?v=_ibYCqwmmD0
https://www.youtube.com/watch?v=EbfOnNnTFY4
https://www.youtube.com/watch?v=YXxV8XIPY6o
https://www.youtube.com/watch?v=RsbNSoEsqZw
https://www.youtube.com/watch?v=e9r2oBMgBfs

 
Tyre is an ancient Phoenician port city which, in myth, is known as the birthplace of Europa (who gave Europe its name) and Dido of Carthage (who gave aid to, and fell in love with, Aeneas of Troy).
 

In the eleventh month of the twelfth [a] year, on the first day of the month, the word of the Lord came to me: 

“Son of man, because Tyre has said of Jerusalem, ‘Aha! The gate to the nations is broken, and its doors have swung open to me; now that she lies in ruins I will prosper,’ therefore this is what the Sovereign Lord says: I am against you, Tyre, and I will bring many nations against you, like the sea casting up its waves.

They will destroy the walls of Tyre and pull down her towers; I will scrape away her rubble and make her a bare rock. Out in the sea she will become a place to spread fishnets, for I have spoken, declares the Sovereign Lord. She will become plunder for the nations, and her settlements on the mainland will be ravaged by the sword. Then they will know that I am the Lord.

“For this is what the Sovereign Lord says: From the north I am going to bring against Tyre Nebuchadnezzar[b] king of Babylon, king of kings, with horses and chariots, with horsemen and a great army. He will ravage your settlements on the mainland with the sword; he will set up siege works against you, build a ramp up to your walls and raise his shields against you. He will direct the blows of his battering rams against your walls and demolish your towers with his weapons.

His horses will be so many that they will cover you with dust. Your walls will tremble at the noise of the warhorses, wagons and chariots when he enters your gates as men enter a city whose walls have been broken through. The hooves of his horses will trample all your streets; he will kill your people with the sword, and your strong pillars will fall to the ground. 

They will plunder your wealth and loot your merchandise; they will break down your walls and demolish your fine houses and throw your stones, timber and rubble into the sea. I will put an end to your noisy songs, and the music of your harps will be heard no more. I will make you a bare rock, and you will become a place to spread fishnets. You will never be rebuilt, for I the Lord have spoken, declares the Sovereign Lord.

“This is what the Sovereign Lord says to Tyre: Will not the coastlands tremble at the sound of your fall, when the wounded groan and the slaughter takes place in you? Then all the princes of the coast will step down from their thrones and lay aside their robes and take off their embroidered garments. Clothed with terror, they will sit on the ground, trembling every moment, appalled at you. Then they will take up a lament concerning you and say to you:

“‘How you are destroyed, city of renown, peopled by men of the sea! You were a power on the seas, you and your citizens; you put your terror on all who lived there.Now the coastlands tremble on the day of your fall;the islands in the sea are terrified at your collapse.’

“This is what the Sovereign Lord says: When I make you a desolate city, like cities no longer inhabited, and when I bring the ocean depths over you and its vast waters cover you, then I will bring you down with those who go down to the pit, to the people of long ago. I will make you dwell in the earth below, as in ancient ruins, with those who go down to the pit, and you will not return or take your place[c] in the land of the living. I will bring you to a horrible end and you will be no more. You will be sought, but you will never again be found, declares the Sovereign Lord.”

https://www.biblegateway.com/passage/?search=Ezekiel+26&version=NIV 

Sunlight, also known as solar radiation, refers to the incoming light to the Earth that originated from the Sun. This light represents a portion of the electromagnetic spectrum that includes infrared, visible light, and ultraviolet light.

 

I found this interesting reference in an article in the American Chronicle. There was no source quoted but it sounds like a typical Roman legend:

The name [of amethyst] is Greek for "sober." Now, this makes sense once you hear the story of Bacchus. He was the Roman god of wine and revelry. One day, he was in a foul mood and set his tigers on the next person to cross his path. This unlucky person happened to be a maiden named Amethyst who was on her way to the Goddess Diana's temple. Diana turned her into a pillar of quartz to stop the tiger attack. Bacchus was so remorseful; he poured wine over the pillar as an apology and stained the pillar purple.

As a result, the stone was believed to have the power to stave off drunkenness. In fact, the ancient Greeks and Romans would carve drinking goblets from the violet quartz rather than wear them as amethyst and diamond rings, in an attempt to remain sober as they drank their wine. I found a reference to amethyst cups, though, in the book "Roman Life In The Days of Cicero" by Alfred John Church. Apparently, the corrupt governor of Sicily, Verres, ripped off the amethyst cups of good king Antiochus:
 
The dining-room and table were richly furnished, the silver plate being particularly splendid. Antiochus was highly delighted with the entertainment, and lost no time in returning the compliment. The dinner to which he invited the governor was set out with a splendour to which Verres had nothing to compare. There was silver plate in abundance, and there were also cups of gold, these last adorned with magnificent gems.

Conspicuous among the ornaments of the table was a drinking vessel, all in one piece, probably of amethyst, and with a handle of gold. Verres expressed himself delighted with what he saw. He handled every vessel and was loud in its praises. The simple-minded King, on the other hand, heard the compliment with pride. Next day came a message. Would the King lend some of the more beautiful cups to his excellency ? He wished to show them to his own artists. A special request was made for the amethyst cup. All was sent without a suspicion of danger.

But the King had still in his possession something that especially excited the Roman's cupidity. This was a candelabrum of gold richly adorned with jewels. It had been intended for an offering to the tutelary deity of Rome, Jupiter of the Capitol. But the temple, which had been burnt to the ground in the civil wars, had not yet been rebuilt, and the princes, anxious    that their gift should not be seen before it was publicly presented, resolved to carry it back with them to Syria. 

Verres, however, had got, no one knew how, some inkling of the matter, and he begged Antiochus to let him have a sight of it. The young prince, who, so far from being suspicious, was hardly sufficiently cautious, had it carefully wrapped up, and sent it to the governor's palace. When he had minutely inspected it, the messengers prepared to carry it back. Verres, however, had not seen enough of it. It clearly deserved more than one examination. Would they leave it with him for a time ? They left it, suspecting nothing.

Antiochus, on his part, had no apprehensions. When some days had passed and the candelabrum was not returned, he sent to ask for it. The governor begged the messenger to come again the next day. It seemed a strange request; still the man came again and was again unsuccessful.

The King himself then waited on the governor and begged him to return it. Verres hinted, or rather said plainly, that he should very much like it as a present. "This is impossible," replied the prince, " the honour due to Jupiter and public opinion forbid it. All the world knows that the offering is to be made, and I cannot go back from my word."

Verres perceived that soft words would be useless, and took at once another line. The King, he said, must leave Sicily before nightfall. The public safety demanded it. He had heard of a piratical expedition which was on its way from Syria to the province, and that his departure was necessary. Antiochus had no choice but to obey ; but before he went he publicly protested in the market-place of Syracuse against the wrong that had been done. His other valuables, the gold and the jewels, he did not so much regret ; but it was monstrous that he should be robbed of the gift that he destined for the altar of the tutelary god of Rome. 

Roman Life in the Days of Cicero: Sketches Drawn from His Letters & Speeches,
By Alfred John Church,Published by Macmillan, 1895.
https://ancientimes.blogspot.com/2008/12/romans-believed-drinking-from-amethyst.html